Chuck Feeney - Tỷ phú không nhà, tự làm mình rỗng túi

Triết lý đơn giản “hãy cho khi còn sống” của tỷ phú Chuck Feeney đã được nhiều nhà tỷ phú Mỹ khác chia sẻ và hành động.

Tỷ phú rỗng túi

Tỷ phú Charles F. Feeney - Chuck Feeney là tên gọi thân mật – là một người Mỹ gốc Ireland sinh ngày 23/4/1931 tại Elizabeth, bang New Jersey, Mỹ. Ông mang hai quốc tịch Mỹ và Ireland, nói rành tiếng Pháp và Nhật. Hiện ông qua lại thường xuyên Dublin, thủ đô nước Cộng hòa Ireland và Đà Nẵng, nơi ông đang có một dự án giáo dục trẻ em VN về an toàn giao thông, một dự án xử lý nước thải và chuẩn bị nhiều dự án dân sinh khác.

Cùng với Robert Miller, bạn học cùng Trường Đại học Cornell, ông bắt đầu sự nghiệp bằng cách bán rượu không thuế cho thủy thủ Mỹ từ đầu thập niên 1950. Sau đó hai người bán xe hơi cho lính Mỹ đồn trú ở châu Âu và châu Á. Rồi, thừa cơ hội du lịch bùng nổ sau chiến tranh, họ dựng lên thương hiệu cửa hàng miễn thuế (DFS) ở các cửa khẩu và trở thành hệ thống bán lẻ rượu, thuốc lá và những mặt hàng xa xỉ phẩm số một thế giới. Doanh số của DFS hiện đạt 3 tỉ USD/năm. Tuy bán những thứ lắm tiền như thế nhưng ông Feeney không bao giờ thắt cà-vạt Hermes hay mang giày Gucci.

Chuck Feeney từng chia sẻ rằng, ông thích kiếm tiền nhưng không muốn sở hữu chúng, nên nhiều năm liền đã bí mật làm từ thiện phần lớn khối tài sản khổng lồ trị giá hàng tỷ USD.

Trong suốt 30 năm qua, Feeney đã đi khắp thế giới để trao tặng số tài sản 7,5 tỷ USD. Quỹ từ thiện Atlantic Philanthropies do ông sáng lập đến nay đã rót 6,2 tỷ USD vào giáo dục, khoa học, chăm sóc y tế, bảo vệ nhân quyền… tại Mỹ, Úc, Việt Nam, Nam Phi và Ireland. 1,3 tỷ USD còn lại sẽ được chi hết vào năm 2016 và Quỹ sẽ đóng cửa vào năm 2020.

Trong khi những đại gia lo tích góp tài sản thì ông lại cố gắng hết sức để cho mình… rỗng túi. Feeney bắt đầu sứ mệnh “làm rỗng túi” khi năm 1982  ông thành lập quỹ bác ái Đại Tây Dương (Atlantic Philanthropies, gọi tắt là A.P) đặt trụ sở ở Bermuda để khỏi phải khai báo với nhà chức trách Mỹ. Ông làm việc này để che giấu tài sản và các hoạt động từ thiện của mình. Ông giao cho Harley P.Dale, một giáo sư luật, làm giám đốc điều hành mọi hoạt động từ thiện của ông.

Quỹ này là nơi ông thực hiện ước mơ cả đời của mình: Làm những điều có thể tạo ra sự thay đổi lớn cho cuộc sống của người khác như mang lại hòa bình cho Bắc Ireland, hiện đại hóa hệ thống chăm sóc y tế của Việt Nam hay bơm 350 triệu USD để biến Roosevelt Island của New York trở thành một trung tâm công nghệ.

Trong khi những đại gia lo tích góp tài sản thì tỷ phú Chuck Feeney lại cố gắng hết sức để cho mình… rỗng túi.

Thông thường đa số các quỹ từ thiện mang tên người sáng lập và mỗi năm chỉ chi 5% doanh thu cho các hoạt động từ thiện. Ông Feeney ngược lại không lấy tên mình đặt cho tên quỹ. Phần lớn tài sản ông đều sung vào quỹ A.P từ năm 1984 ông chuyển toàn bộ 38,75% cổ phần sở hữu trong DFS cho Quỹ Atlantic Philanthropies và ra lệnh chi tối đa. Mỗi năm, quỹ của ông chi trung bình 350 triệu USD. Từ đó đến nay quỹ A.P đã chi 4 tỷ USD ở khắp thế giới. Năm 2000, ông lại ra lệnh cho hội đồng quản trị của quỹ chi đến đồng xu cuối cùng của quỹ, hiện nay ước tính khoảng 4 tỷ USD chưa tính lãi cộng thêm hằng ngày, trước năm 2017.

Khoản từ thiện lớn nhất của A.P là tặng 600 triệu USD cho Trường Đại học Cornell – nơi ông tốt nghiệp bằng cử nhân quản trị khách sạn - và 1 tỷ USD cho các trường học ở Ireland. Ông thường nói vui: “Tôi sẽ không chết trước khi xài hết tiền”.

Triết lý sống của ông Feeney có thể rút gọn trong câu nói sau đây: “Con người ta phải dùng sự giàu có của mình để giúp người khác. Tôi cố gắng sống một cuộc sống bình thường, đó là con đường tôi đã trải qua và trưởng thành. Ngay từ đầu, tôi đã làm việc cật lực nhưng không phải để làm giàu”.

Một điều đặc biệt ở Feeney là ông cho đi một cách rất lặng lẽ. Trong 15 năm đầu tiên, Feeney luôn giấu tên. “Tôi đã phải thuyết phục ban ủy thác rằng tiền Feeney quyên tặng là trong sạch” - Frank Rhodes, nguyên Chủ tịch Đại học Cornell, nhớ lại.

Mãi cho đến năm 1997, những hoạt động từ thiện của Feeney mới bị “đưa ra ánh sáng” sau khi ông bán cổ phần trong Duty Free Shoppers cho hãng thời trang cao cấp của Pháp LVMH.

Hai tỷ phú hàng đầu thế giới - Bill Gates và Warren Buffett, đã gọi ông là nguồn cảm hứng cho cả Quỹ Bill & Melinda Gates Foundation lẫn Quỹ Giving Pledge, nơi có tới hơn 90 người giàu nhất thế giới cam kết tặng 50% tài sản của mình để làm từ thiện.

Để nói về những điều tâm huyết của mình, Feeney luôn tâm đắc câu ngạn ngữ của người Xentơ “Không có túi đựng tiền trong tấm vải liệm”.

Ly dị vợ tặng nhà, ở nhà thuê

Chuck Feeney thường nói ông quý trọng tiền bạc nhưng rất ghét phung phí nó. Quan niệm sống này ông đã cố gắng truyền lại cho 5 người con từ lúc chúng còn bé. Mặc dù có tiền, ông vẫn “cày như trâu” và không muốn con ông trở thành “những đứa con nhà giàu hư hỏng”. Ông yêu cầu con trai đi làm hầu bàn, con gái làm bồi phòng khách sạn hoặc thâu ngân trong các kỳ nghỉ hè. Điều đáng nói là các con ông không bao giờ than phiền về chuyện ông “phung phí” tiền bạc vào các hoạt động từ thiện.

Ông cũng tự hào vì “không có đứa nào tỏ ra khó chịu khi ông quyết định chúng phải đi làm thêm”. Ông nói thêm: “Chúng tôi đã làm một việc đáng làm và bảo đảm rằng gia đình vẫn còn đủ tiền để sau này có đầy đủ những thứ chúng cần trong cuộc sống”.

Leslie Feeney Baily, trưởng nữ của Feeney, phát biểu trên tờ The New York Times: “Ông ấy là một người lập dị nhưng ông không cho phép kẻ khác dùng tiền để đối xử với chúng tôi không ra gì. Ông ấy giúp chúng tôi sống như những người bình thường”.

Feeney từng có 6 căn hộ sang trọng ở Côte d’Azur (Pháp), Mayfair và đại lộ Park (New York). Ông đã bán tất cả và giờ đây thuê lại một căn hộ nhỏ chỉ có hai phòng ở San Francisco để sống cùng với Helga, người vợ thứ hai và nguyên là thư ký riêng của ông. Người vợ trước của ông sau khi ly dị được ông chia 7 căn nhà và 60 triệu USD. Các con ông hiện tại cũng sống trong những căn nhà hết sức bình thường.

Feeney luôn đề cao nguyên tắc “tối đa hóa hiệu quả từng đồng vốn”, nghĩa là chỉ tài trợ cho các dự án, chương trình đạt được hiệu quả cao nhất của từng đồng vốn bỏ ra. Ông buộc các tổ chức, quỹ từ thiện phải cạnh tranh nhau để được nhận tài trợ. Ông yêu cầu họ trình kế hoạch kinh doanh chi tiết với các cột mốc rõ ràng và công khai. Nếu một dự án đi chệch hướng so với ban đầu, ông sẽ cắt mọi khoản viện trợ.

Tiếp tục tâm nguyện làm từ thiện của Feeney, hai người con gái của ông Diane Feeney và Juliette Feeney-Timsit đều là các Chủ tịch và thành viên của FACT - một tổ chức hỗ trợ xây dựng năng lực cho phát triển tiềm năng cho các học sinh tại châu Âu. Ngoài ra, Diane cũng là Chủ tịch của tổ chức từ thiện của gia đình mình với tài sản là 43 triệu đô la.