Người phụ nữ Việt Nam duy nhất được UNESCO vinh danh là ai?

Nhà thơ Hồ Xuân Hương chính là người phụ nữ duy nhất được UNESCO vinh danh, bên cạnh các danh nhân Nguyễn Trãi, Hồ Chí Minh, Nguyễn Du, Chu Văn An, Nguyễn Đình Chiểu, và Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác.

Nữ sĩ Hồ Xuân Hương sinh vào khoảng cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX. Theo nhiều tài liệu, bà là con ông Hồ Phi Diễn và người vợ lẽ họ Hà. Bà Hồ Xuân Hương vốn thông minh, sắc sảo, ứng biến nhanh lại rất mực tài hoa.

Ngày 23/11/2021, tại Paris (Pháp), Đại hội đồng UNESCO lần thứ 41 đã thông qua danh sách “Danh nhân văn hóa và sự kiện lịch sử niên khóa 2022-2023” để vinh danh và kỷ niệm năm sinh/năm mất của các nhân vật lịch sử được công nhận. 

Tại sự kiện này, hồ sơ kỷ niệm 250 năm ngày sinh, 200 năm ngày mất của nữ sĩ Hồ Xuân Hương được thông qua.

Nghị quyết 41C/15 của UNESCO đã xác định 7 điểm cốt lõi về danh nhân Hồ Xuân Hương: Hồ Xuân Hương có tư tưởng nhân văn mang tính nhân loại sâu sắc với hạt nhân là đấu tranh đòi quyền sống cho con người - con người với tư cách là những thực thể tồn tại trên mặt đất với mọi nhu cầu, khát vọng sống trần thế; Hồ Xuân Hương là hiện tượng văn hóa - thẩm mỹ đặc biệt với hệ thống quan niệm độc đáo qua các tác phẩm thi ca.

Hồ Xuân Hương có đóng góp lớn cho nữ quyền, cho sự bình đẳng của phụ nữ; Di sản của Hồ Xuân Hương không chỉ là thơ ca, mà còn là hệ ứng xử - tinh thần - ý thức vì một sự tiến bộ tốt đẹp; Hồ Xuân Hương không chỉ đấu tranh, bảo vệ mà còn có ý thức cảnh báo, phê phán, chống lại, phủ định những gì ngăn cản sự tiến bộ của con người; Hồ Xuân Hương và di sản của bà có sức sống mãnh liệt, có sức lan tỏa, truyền cảm hứng đến nhiều quốc gia; Tác phẩm của Hồ Xuân Hương đã được giới nghiên cứu nhiều nước thừa nhận và dịch sang tiếng nước mình.

Nhà thơ Hồ Xuân Hương được mệnh danh là “Bà chúa thơ Nôm”. Các tác phẩm của bà hiện còn nhiều bài ở mảng thơ Nôm truyền tụng như: Bánh trôi nước, Vịnh cái quạt, Lời mời trầu... với lối thơ điêu luyện, hàm ý sâu sắc. Cuộc đời bà gặp nhiều éo le khi hai lần đò đều lỡ dở, bao nhiêu nỗi niềm đều gửi hết vào thơ.

Nói như Xuân Diệu, “thơ Hồ Xuân Hương là đời của Xuân Hương, là người của Xuân Hương trong đó. Thơ Xuân Hương là hồn, là xác, là mắt nhìn, tay sờ, chân đi, là nụ cười, nước mắt của Xuân Hương, là cá tính số phận của Xuân Hương”.

Xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu (cũ), tỉnh Nghệ An nổi tiếng với bề dày văn hóa, truyền thống cách mạng và truyền thống khoa bảng. Quỳnh Đôi là tên xã, cũng có làng cùng tên.

Theo thống kê, giai đoạn 1378-1918, xã này có 734 người đậu tú tài và cử nhân, 4 phó bảng, 7 tiến sĩ, 2 hoàng giáp, 1 thám hoa. Sau năm 1945 đến nay, xã có 55 tiến sĩ, 16 phó giáo sư. Ngoài truyền thống khoa bảng, nơi đây cũng được biết tới là quê hương của nữ sĩ Hồ Xuân Hương.

Không chỉ sáng tác thơ Nôm, Hồ Xuân Hương còn viết rất nhiều thơ chữ Hán. Cuốn Hồ Xuân Hương: Con người - Tư tưởng - Tác phẩm cho biết các học giả đương thời và học giả Trung Quốc xếp Hồ Xuân Hương là một trong những nhà thơ nữ (chữ Hán) hàng đầu Việt Nam.

Thơ chữ Hán của Hồ Xuân Hương chủ yếu là tả cảnh, xướng họa đôi bên, bày tỏ nỗi niềm riêng. Loại thơ này ít động chạm đến người khác. Vì vậy, Hồ Xuân Hương được học giả đương thời đánh giá rất cao về tài thơ chữ Hán.

Ngày nay, độc giả được đọc các tác phẩm chữ Hán của bà trong tập thơ tình Lưu hương ký; Đề vịnh Hạ Long; Hương Đình Cổ Nguyệt thi tập, Đồ Sơn bát vịnh... với bút pháp vững chãi và điêu luyện.