Có cần còng tay bị cáo trước tòa?

Các chuyên gia pháp lý nhận định cần hạn chế còng tay hoặc cho bị cáo mặc đồng phục khi ra trước tòa nhằm nâng cao quyền con người theo tinh thần cải cách tư pháp hiện nay.

Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình trong hội nghị trực tuyến triển khai công tác ngành tòa án năm 2018 vừa diễn ra đã nhấn mạnh sẽ dừng tổ chức xét xử lưu động trong năm nay.

Người thân suy sụp

Theo ông Trương Hòa Bình, nhiều vụ án đã được TAND các cấp đưa ra xét xử lưu động là những vụ án liên quan đến an ninh trật tự, mua bán ma túy số lượng lớn, cướp tài sản, giết người gây phẫn nộ trong dư luận…

Không thể phủ nhận việc xử lưu động đã giúp cho các cơ quan tố tụng tuyên truyền hiệu quả những quy định pháp luật đến đông đảo người dân trong cộng đồng; giáo dục và răn đe nhiều người... Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đạt được thì việc xét xử lưu động đã khiến tâm lý của người thân bị cáo bị ảnh hưởng, nhiều người suy sụp khi họ không phải là người thực hiện hành vi phạm tội nhưng phải chịu sự miệt thị của cộng đồng. Thậm chí, nhiều người thân của các phạm nhân trọng án bị xa lánh, xúc phạm thậm tệ.

Một phiên tòa không có vành móng ngựa tại TAND tỉnh Trà Vinh

Những người bị đưa ra xét xử lưu động cũng có tâm lý mặc cảm, khi chấp hành xong bản án trở về cộng đồng họ cũng e dè và khó làm lại cuộc đời. Cũng có không ít trường hợp con của bị cáo phải nghỉ học, lập nghiệp ở một nơi khác vì không chịu được dư luận xã hội khi cha, mẹ bị kết án.

Luật sư Huỳnh Công Thư (Đoàn Luật sư tỉnh Long An), viện dẫn ngày nay mạng internet đã phổ biến, những quy định pháp luật được các cơ quan tố tụng đăng tải trên từng cổng thông tin điện tử nên người dân tìm hiểu không khó. Rất nhiều công ty luật đã tổ chức tư vấn miễn phí; hệ thống hỗ trợ pháp lý miễn phí cho người nghèo cũng rộng khắp nên giúp ích rất nhiều cho người dân tiếp cận các thông tin pháp luật. Vì thế, không nhất thiết phải tổ chức những phiên tòa lưu động.

Chưa có bản án là chưa có tội

Thiếu tướng Trần Thế Quân - Phó Cục trưởng Cục Pháp chế và Cải cách hành chính tư pháp, Bộ Công an - cho biết Chánh án TAND Tối cao vừa ký ban hành Thông tư 01/2017/TT-TANDTC, quy định về phòng xử án có hiệu lực từ ngày 1-1-2018. Đây là cải cách đột phá, mang tính nhân văn, đề cao nguyên tắc suy đoán vô tội và phù hợp với quy định không ai bị coi là có tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của tòa án đã có hiệu lực pháp luật.

Cùng ý nghĩ này, luật sư Huỳnh Công Thư nhấn mạnh Hiến pháp 2013 đề cao quyền con người, khi ra tòa, bị cáo không mặc đồ như còn ở trong trại và không được còng tay bị cáo. Việt Nam đã tham gia công ước quyền con người và hiến pháp đã quy định thì chúng ta cần chấm dứt việc này. Ngay cả vành móng ngựa được thay thế bằng bục khai báo, không tổ chức xử lưu động thì việc mặc "đồng phục" một màu khi ra tòa cũng cần phải được bãi bỏ.

Đưa ra ý kiến khác, TS - luật sư Nguyễn Hữu Thế Trạch (Đoàn Luật sư TP HCM) cho rằng việc còng tay các bị cáo khi dẫn giải là để bảo đảm các bị cáo không thể thực hiện hành vi chống cự, bỏ chạy... theo Quy trình bảo vệ phiên tòa, áp giải bị cáo, dẫn giải người làm chứng ra tòa ban hành kèm theo Quyết định số 810/2006 của Bộ trưởng Bộ Công an. Việc khóa tay hoặc xích chân bị cáo phải ghi rõ trong kế hoạch. Mở khóa tay, mở xích chân bị cáo tại nơi xét xử khi có yêu cầu của chủ tọa phiên tòa.

Theo xu thế tố tụng và tư pháp hình sự của các nước tiên tiến, việc còng tay, xích chân bị cáo trong quá trình dẫn giải tới phiên tòa ngày càng được xóa bỏ, thay vào đó là những biện pháp bảo vệ an ninh khác phù hợp với nhân quyền hơn. "Chúng ta cũng nên xem lại và linh hoạt hơn đối với việc còng tay, xích chân bị cáo khi dẫn giải đến tòa án để thể hiện tính nhân văn, nhân đạo trong xét xử, nhất là đối với các loại tội phạm mà tính chất nguy hiểm không cao (tội phạm kinh tế, tội phạm chưa thành niên, đối với các bị cáo là người có chức vụ, quyền hạn cao trước khi phạm tội...)" - TS - luật sư Thế Trạch nói.