Trai nghiện người Mông và tục ăn bám vợ

Với người Mông, xa vợ con, gia đình đi cai nghiện tự nguyện hay bắt buộc đều là điều không thể. Họ có thể xa gia đình thật lâu nhưng đó là thời gian đi chơi, đi tìm bạn tình, đi bắt vợ...

Bản cách trung tâm huyện Trạm Tấu xa nhất là 120km. Để đến được đó "bắt" con nghiện về cai nghiện tập trung là cả một hành trình gian truân như truy bắt tội phạm của người chiến sỹ công an và sự phối hợp chặt chẽ của các ban ngành, chính quyền địa phương.

Ở Trạm Tấu có 2 loại đối tượng nghiện là nghiện truyền thống - chuyên hút thuốc phiện và nghiện hiện đại - dùng heroin hay ma túy tổng hợp ngay từ đầu tiên. Điều đáng buồn là những người nghiện truyền thống đã chuyển sang nghiện hiện đại rất nhanh, như một cái chớp mắt để rồi họ cũng học được đầy những mánh khóe của cái gọi là hiện đại ấy.

Sợ đi cai nghiện hơn sợ... tang thương

Bị "bắt" về trụ sở công an huyện, đang ngồi chờ đến lượt làm thủ tục để đi cai nghiện bắt buộc, Giàng A Chu (SN 1966, thôn Mo Nhang, xã Trạm Tấu), người dân tộc Mông, thuộc diện hộ nghèo lâu năm nhưng có thâm niên nghiện từ truyền thống đến hiện đại đã được gần 10 năm. A Chu có đôi mắt và đôi môi đen đến mức không thể đen hơn.

Tâm sự vì sao sợ đi cai nghiện, A Chu bộc bạch: "Cán bộ à, trai Mông không quen xa vợ, xa gia đình lâu bao giờ. Ở nhà còn được vợ, con lo cho ăn, thuốc cho hút. Đi cai nghiện, phải làm việc, sợ lắm".

Hờ A Dình (SN 1977, ở thôn Suối Xuân, xã Phình Hồ), con nghiện thuộc diện hộ nghèo, cho biết: "Không muốn đi cai nghiện, vì đến đó, cán bộ bắt làm việc. Ở nhà, việc gì cũng do vợ làm hết mà. Làm việc nặng, không chịu được đâu. Sợ đi cai nghiện lắm, sợ hơn bố, mẹ và vợ con chết…".

Nghe mà thấy xót xa cho thân phận người phụ nữ Mông. Và lúc này, tôi nhớ câu chuyện của giám đốc sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Yên Bái. Trong một lần trao đổi về kế hoạch xoá đói, giảm nghèo của địa phương, nhất là vùng đồng bào dân tộc, vị giám đốc này đã thốt thoảng nói: "Đầu tư đến mấy cũng vậy thôi. Đàn ông Mông lười lắm. Lúc chưa lập gia đình còn chịu làm việc. Lập gia đình rồi, vợ là trụ cột và công việc chính của người đàn ông là nhàn rỗi. Thích thì họ giúp vợ trông con, lên nương, làm rẫy, không thì chơi, uống rượu, hút thuốc phiện. Đàn bà Mông chịu khó, thương chồng lắm, thương đến mê muội, rất đáng trách nhưng không thể thay đổi được suy nghĩ, tập tục của họ".

Các con nghiện đang ngồi chờ làm thủ tục đi cai nghiện bắt buộc

"Lập trận đồ bát quái" để "bắt" nghiện

Theo kế hoạch, 1 năm huyện Trạm Tấu thực hiện rà soát và lên danh sách đi cai nghiện bắt buộc đối với đối tượng nghiện 2 lần. Thế nhưng, tất cả đều phải phụ thuộc vào sự phối hợp giữa công an và chính quyền. "Chiến dịch" "bắt" con nghiện đi cai nghiện tập trung được thực hiện bất kỳ lúc nào trong năm. Bởi nó không đơn giản là đưa giấy đến chính quyền, triệu tập là con nghiện phải tự trình diện mà phải "bày binh, bố trận" để "bắt" con nghiện, đưa lên xe thùng, chạy thẳng một mạch về trụ sở công an huyện.

Thượng úy Đức Việt kể: "Hôm trước, huyện tổ chức đi Phình Hồ "bắt" nghiện, anh em phải lên được từ sáng, sau đó vào xã và ở đó nghe ngóng, chơi như bình thường. Đêm, từ 23h trở đi mới bắt đầu vào bản để "bắt" nghiện. Nhà của người Mông thường ở sườn núi, ngay cạnh rừng rậm nhất khu vực. Khi con nghiện biết, chúng chạy vào rừng thì rất khó "bắt" lại. Người Mông có đặc điểm là thông thạo đường rừng núi và địa hình nơi họ sinh sống. Đã thế, họ đi bộ, chạy rất nhanh, có thể đó là phương tiện di chuyển duy nhất của họ ở nơi mà suốt ngày chỉ có đi bộ và lội suối, băng rừng".

Với người Mông, vợ con, cha mẹ là những người được tuyệt đối tin tưởng, không bao giờ thay lòng đổi dạ, phải yêu thương chồng và cha suốt đời. Chính vì thế, nếu người vợ nào biết chồng mình sắp bị "bắt" đi cai nghiện mà không "đánh động" để cho chồng bỏ trốn là có tội với chồng, với gia tộc, bị bản làng khinh bỉ. Vì thế, việc tác động với vợ, cha mẹ để cho chồng, con đi cai nghiện - dù là cai nghiện bắt buộc - cũng là không thể.

Đại tá Thẩm Hữu Tiến - trưởng công an huyện Trạm Tấu cho biết: "Công an huyện là lực lượng nòng cốt giúp chính quyền địa phương "bắt" đối tượng nghiện đi cai bắt buộc. Nếu không có lực lượng công an, chắc chắn con nghiện trốn hết. Vì đặc thù của vùng đồng bào dân tộc Mông là như vậy. Họ coi nghiện là bình thường, không phải xấu, cai hay không cai chẳng cần thiết. Cuộc sống của họ dựa vào tự nhiên nên đời sống hàng ngày cũng tự nhiên như cây cỏ mọc trong rừng. Với đối tượng nghiện người dân tộc Mông, công an phải có phương án mới "bắt" được họ đi cai nghiện. Nhiều chiến sỹ phải cải trang về bản với thân phận là công an điều tra vụ án hoặc là người buôn bán gì đó thì mới xâm nhập được vào gia đình để "bắt" nghiện đi trong đêm tối. Trưởng bản cũng giúp công an rất nhiều khi là người "xi nhan" giờ giấc, thời gian chính xác con nghiện có ở nhà để công an đến "bắt". Sau đó, công an cũng phải giữ bí mật cho vị trưởng bản này, nếu không, ông trưởng bản cũng bị ghét lây, bị tẩy chay".

Cũng theo đại tá Tiến thì, "bắt" được 1 con nghiện về huyện để đi cai nghiện tập trung là rất khó khăn. Lực lượng công an phải "dò" địa hình gia đình đó trước, chốt chặt các lối thoát trong nhà ra ngoài để con nghiện không có cơ hội chạy ra ngoài rồi lẩn nhanh vào rừng, mất hút. Có những con nghiện, khi lực lượng công an đã nắm chặt được tay, kéo đi ra xe thùng, lợi dụng đêm tối, con nghiện cắn vào tay chiến sỹ công an để mong tẩu thoát.