Đền Hùng, thị phi quanh cột đá thề

Phải khẳng định ngay rằng cột đá thề nguyên gốc ở Đền Hùng từ lâu đã không còn.

Cột đá hiện nay mà khách hành hương vẫn thấy khi lên đền Thượng được dựng lên nhờ kinh phí, tâm sức của các cơ quan nhà nước, chính quyền địa phương và người hảo tâm, nhằm mô phỏng cột cũ trong truyền thuyết. Nhưng những chuyện này đang bị một số người bóp méo là cột đá lạ.

“Cột đá thề” mô phỏng cột đá thề xưa trong truyền thuyết (ảnh trái). Khách thập phương viếng Đền Hùng.

Cột đá là của các Vua Hùng?

Thông tin rộ lên trên một số tờ báo những ngày gần đây về chuyện cột đá thề Đền Hùng xưa bị di dời và nay thay vào đó bằng một “cột đá lạ”.

Một tờ báo dẫn lời ông Nguyễn Ngọc Dũng, hiện là Phó TGĐ Liên hiệp khoa học UIA nói cột đá thề là nơi các vị vua làm lễ để cầu quốc thái dân an, cột đá đó còn phát ra linh khí đặc biệt có khả năng chữa bệnh, và việc di dời cột đá này là vi phạm Luật Di sản. Một tờ báo khác, TS Vũ Thế Khanh, TGĐ của UIA, còn cho rằng hành vi di dời cột đá là phá hoại di tích lịch sử, cần phải xử lý trách nhiệm…

Nhà sử học Nguyễn Tiến Khôi- Chủ tịch Hội sử học Phú Thọ, nguyên Giám đốc Ban quản lý khu di tích lịch sử Đền Hùng, rất bức xúc vì những thông tin nói trên.

Theo ông, nó hoàn toàn bịa đặt, xuyên tạc và có phần báng bổ giá trị tâm linh và sự thật. Sử sách ghi lại lịch sử thời đại Hùng Vương có nhiều tài liệu giá trị, trong đó ghi những nét cơ bản: Vua Hùng đời thứ 18 đã có ý định nhường ngôi cho Tản Viên. Tản Viên đã dâng ý lên Vua Hùng rằng nên nhường ngôi cho tướng quân vùng lãnh địa Âu Việt, một tướng tài vùng lãnh địa rộng lớn ở miền Bắc.

Cuộc chiến Hùng – Thục tranh giành lãnh địa đã kéo dài, và Thục Phán cũng thể hiện có tài năng, đức lễ đang được nhiều dân tin theo. Chuẩn y lời Tản Viên, Vua Hùng đã nhường ngôi cho Thục Phán.

Thục Phán lên ngôi, cảm kích tấm lòng của Vua Hùng, đã dựng một cột đá thề trên núi Nghĩa Lĩnh (theo truyền thuyết), đứng trước cột đá mà thề rằng từ nay sẽ cùng quân dân quyết bảo vệ, gìn giữ và xây dựng cơ nghiệp nhà Hùng bền vững trường tồn. Sau đó dời đô về Cổ Loa (Hà Nội ngày nay) lấy hiệu An Dương Vương, tên nước đổi là Âu Lạc.

Ngọc phả cổ truyền về 18 đời Thánh vương triều Hùng có viết: “Khi Thục Phán An Dương Vương được nước, do cảm kích việc nhường nước của Duệ Vương, công đức lớn như trời đất, bèn cử giá đến núi Nghĩa Lĩnh lập đền đài lấy làm nơi thờ tự của nước, dựng cột đá giữa núi chỉ lên trời mà khấn rằng: Nguyện có trời cao lồng lộng soi xét không bao giờ sai, nước Nam sẽ trường tồn, miếu thờ Hùng Vương sẽ còn mãi mãi, nếu về sau các vua kế trị mà trái ước bội thề, thì búa trăng rìu gió sẽ trừng phạt để không phụ lời thề của người đời trước…”.

Như vậy, cột đá thề ra đời sau tất cả các đời Vua Hùng. Không thể có chuyện các đời Vua Hùng từng đứng trước cột đá này mà thề thốt với non sông, giang sơn thuở ấy!

“Cột đá thề” mô phỏng cột đá thề xưa trong truyền thuyết

Cột truyền thuyết, cột vì kèo và cột đá hiện nay

Qua hàng ngàn năm, dấu tích cột đá thề bị vùi lấp. Năm 1968, các nhà nghiên cứu, trong đó có ông Lê Tượng (từng là Trưởng ban quản trị Đền Hùng giai đoạn 1968-1976, hiện còn sống) tìm thấy những cột đá cổ của ngôi miếu nằm sâu trong lòng đất tại khu vực Đền Thượng, đã lấy một trong những cột đá đó, cho tôn tạo mô phỏng cột đá thề xưa, và đặt cột đá này ở phía bên trái Đền Thượng với ý nghĩa tượng trưng nhằm răn dạy con cháu về ý thức xây dựng, bảo vệ non sông và tri ân tiên tổ.

Cột đá vẫn còn những hom khoét (lỗ) trên thân cột giống như vì kèo khi lắp vào nhau. Nhân dân đi lễ tỏ ra khó hiểu trước những lỗ khoét ấy, nên Ban quản lý di tích những năm trước đã dùng xi măng trát lại.

Không chỉ thời gian, thiên nhiên tàn phá làm vật đổi sao dời, mà ngàn năm Bắc thuộc đã khiến nhiều công trình, đền đài, cổ vật của nhân dân ta bị tàn phá hoặc lấy cắp.

Toàn bộ cơ ngơi các đền ở Đền Hùng mãi đến thế kỷ 13-14 mới được nhân dân ta xây dựng lại, và cũng mãi tận những năm gần đây mới được tu sửa bằng tiền của của cả nước để có được như ngày nay, trong đó phải đáng kể đến công của tâm sức của tỉnh Phú Thọ.

“Cột đá thề” đã được di dời thực chất là một trong những cột đá có lỗ gắn kiểu “vì kèo” thuộc một miếu đá được tìm thấy ở Đền Hùng từ thập kỷ 1960

Dăm năm trước, Bộ Văn hóa và Cục Di sản từng có ý kiến thay bỏ cột đá này khi nó bị nước mưa bào mòn và có vết xi măng trát trông quá xấu, hơn nữa đó cũng không phải là cột đá thề từ ngàn năm trước theo truyền thuyết.

Chính ông Đặng Văn Bài khi đó là Cục trưởng Cục Di sản (nay ông là Phó Chủ tịch Hội Di sản Việt Nam, thành viên Hội đồng di sản Quốc gia) đã nói rằng không nên lừa dối nhân dân và khách hành hương lâu đến mấy mươi năm như vậy.

Bộ Văn hóa và Cục Di sản đã đồng ý cho Phú Thọ lập dự án tìm một cột đá khối tự nhiên thật quý, thật đẹp, và trông dáng dấp phải xứng tầm với ý nghĩa sâu xa của cột đá thề xưa để thay thế cái cột “vì kèo”.

Công ty Mỹ thuật Trung ương được giao xây dựng dự án, thiết kế, sưu tầm và trưng bày lấy ý kiến về một cột đá như vậy. Sau 3-4 lần mang mấy cột đá ra trưng bày nhưng đều không được Bộ Văn hóa và Cục Di sản chấp thuận. Điều này cho thấy những lãnh đạo có trách nhiệm trong việc này cũng đã rất thận trọng, nhất là đối với một khu di tích đặc biệt gắn với mồ miếu Tổ Tiên.

Hòn đá khối hình cột phải đạt 7 tiêu chí: Trường tồn, chất liệu đá phải từ bán quý trở lên, có tính dân tộc (phải được sưu tầm, tìm được ở Việt Nam chứ không phải có nguồn gốc ở nước ngoài), có tính thẩm mỹ cao, có kích thước phù hợp cảnh quan ở Đền Thượng, cân đối với bệ, và quan trọng nhất là toát lên được thần thái lời thề xưa.

Năm 2009, ông Lê Mạnh Tuấn - hội viên Hội Di sản Việt Nam (chuyên sưu tầm, nghiên cứu kỳ thạch, người có hơn 1.000 tác phẩm đá trưng bày tại Hoàng thành Thăng Long) đã góp công tìm được một khối đá mã não cao 2,6 mét từ vùng Tây Bắc của Thanh Hóa, đáp ứng được những tiêu chí mà Bộ Văn hóa và Cục Di sản đưa ra.

Khối đá cao được trang trọng làm lễ đặt lên sân Đền Thượng, mô phỏng cột đá thề xưa mà bây giờ khách hành hương có thể thấy ngay khi lên Đền. Ba tháng liền kéo đá lên Đền, có ngày chỉ kéo được vài ba mét rất nhọc nhằn trong thời tiết mưa giá rét.

Cột đá thề đặt trên một bệ đá khối khoảng 10 tấn, ngự dựng ở đúng vị trí cột đá thề xưa. Đến giờ, ông Tuấn vẫn chưa nhận đủ tiền công đưa khối đá quý lên Đền Hùng, nhưng ông không có ý kiến gì vì thấy mình vinh dự được góp công sức để nơi thờ tự của cả nước có một công trình ý nghĩa cho con Lạc cháu Hồng nhớ lời thề bất tử từ xa xưa.

Trao đổi với Tiền Phong, ông Tuấn cho rằng những thông tin từ một vài tờ báo những ngày qua làm ông rất buồn, ảnh hưởng công sức nghiêm túc của những cơ quan có thẩm quyền nhà nước trong tu tạo, tôn sửa Đền Hùng.

Ông Tuấn nói, nhất định không ai được phép đụng vào cột đá thề hiện có với ý định di dời hay có hành động nào khác liên quan. Ông nói sự thật về cột đá thề cũng nên để cả nhân dân qua dịp này hiểu rõ hơn, và ai đó cũng nên thể hiện lương tâm, trách nhiệm khi đưa ra những thông tin liên quan đến việc lớn.