Có hay không, amip “ăn não” trong bụi?

Trước thông tin BS Phan Văn Hiếu - GĐ Trung tâm Pháp y TPHCM - cho rằng: Amip Naegleria fowleri không chỉ sống trong nước ngọt, mà còn ở trong đất và bụi trong không khí. Phòng nghiệp vụ y Sở Y tế TPHCM và các chuyên gia về ký sinh trùng đã đưa ra ý kiến khẳng định rằng amip "ăn não" không có trong bụi, đất.

Pháp y khẳng định amip “ăn não” có khắp nơi

Theo BS Phan Văn Hiếu, sau khi bệnh nhi tử vong, cơ quan pháp y đã tiến hành giải phẫu toàn bộ tử thi, thấy có amip. Tuy nhiên, để định danh là amip loại nào thì cần phải lấy mẫu tại ổ áp xe não tiến hành xét nghiệm sinh học phân tử giải mã trình tự gene (PCR).

Kết quả PCR tại trung tâm cho thấy mẫu bệnh phẩm dương tính với vi khuẩn Naegleria fowleri. Để khẳng định, trung tâm tiếp tục gửi mẫu bệnh phẩm sang BV Bệnh nhiệt đới làm PCR và kết quả cũng tương tự.

Các chuyên gia đưa ra quy trình amip lây bệnh của Trung tâm Kiểm soát và ngăn chặn dịch bệnh Mỹ (CDC) đã được dịch sang tiếng Việt.

BS Hiếu cho rằng, y văn thế giới ghi nhận amip Naegleria fowleri sống tự do khắp nơi, có trong nước ngọt, trong đất và cả không khí (bụi). Tuy nhiên, không phải ai cũng bị nhiễm amip Naegleria fowleri mà chỉ những người có bất thường trong cơ thể hoặc suy giảm hệ miễn dịch thì dễ bị mắc hơn. Bệnh nhi Lý Tài Tiền nằm một chỗ, ít vận động, miễn dịch suy giảm nên dễ bị lây nhiễm. “Đây là ca bệnh cực hiếm, chính vì vậy người ta không nêu lên được tỉ lệ và yếu tố dịch tễ” - BS Hiếu khẳng định.

Để chứng minh cho nhận định trên, BS Hiếu đã cung cấp những tài liệu trong y văn thế giới nói đến việc amip “ăn não” tồn tại không chỉ trong nước mà còn ở bụi, máy lạnh, đất... Tuy nhiên, theo BS Hiếu, amip cũng như nhiều loại vi trùng khác con người vẫn tiếp xúc hằng ngày nhưng không nhất thiết cứ gặp là... lây.

Chuyên gia ký sinh trùng phản pháo: “Không đúng!”

Trước thông tin amip xuất hiện ở khắp mọi nơi khiến dư luận hoang mang, lo lắng, tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, thông tin trên hoàn toàn không chính xác. TS-BS Nguyễn Hoan Phú - Phó khoa Nhiễm Việt Anh, BV Bệnh nhiệt đới TPHCM - khẳng định: “Amip “ăn não” chỉ tồn tại được trong môi trường nước ngọt như sông, hồ. Nếu lên cạn, loại amip này sẽ chết ngay”.

Một số chuyên gia còn dẫn chứng về quy trình thâm nhập của amip “ăn não” dựa trên bảng minh họa rất cụ thể của Trung tâm Kiểm soát và ngăn chặn dịch bệnh Mỹ (CDC) và cho rằng, loại amip này không thể có trong bụi không khí, máy lạnh...

Đồng tình với quan điểm trên, GS-BS Trần Vinh Hiển, nguyên Chủ nhiệm bộ môn ký sinh trùng, Đại học Y-Dược TPHCM - đã giải thích: “Trong y văn thế giới có mô tả loại “amip “ăn não” người”, với tên khoa học Naegleria fowleri. “Amip “ăn não” người” chỉ hoạt động chủ yếu ở các ao, hồ, sông, suối với dòng nước nóng trên 35oC hoặc các vùng nước có chất thải công nghiệp dơ bẩn.

Amip còn được gọi là trùng chân giả. Có rất nhiều loại amip khác nhau và được chia thành hai nhóm: Amip ký sinh và amip tự do. Amip ký sinh là những amip có quá trình sinh sản liên quan đến ký chủ (cơ thể người), nếu không có ký chủ, chúng sẽ không tồn tại. Riêng nhóm amip tự do dù được y khoa đặt vào nhóm ký sinh trùng nhưng chúng hoàn toàn không ký sinh, sinh sản ở người. Vì không phụ thuộc vào cơ thể người nên chúng vẫn tồn tại trong môi trường tự nhiên và ăn các loại vi khuẩn khác để sống.

Chúng được phát hiện ở người là do lạc chỗ, nhưng để tồn tại buộc chúng phải ăn não. Hiện nay, amip tự do có 3 loại là Naegleria fowleri, Acanthamoeba species, Balamuthia mandrillavis và chúng có hình dạng khác nhau. Nếu amip Naegleria fowleri tấn công não ở người khỏe mạnh thì hai loại amip còn lại chủ yếu tấn công não của người suy giảm miễn dịch. Vì thế khẳng định amip “ăn não” tồn tại trong bụi không khí là không chính xác”.