Chuyên gia nông học: ‘Không nên có cái nhìn cực đoan về thuốc BVTV’

Sử dụng thuốc BVTV giả, kém chất lượng, không đúng cách,… để lại nhiều hậu quả trên cây trồng, con người và môi trường. Tuy nhiên, cần nhìn nhận vai trò của các giải pháp hóa nông trong việc giúp người nông dân bảo vệ mùa màng, và nếu loại bỏ hoàn toàn thuốc BVTV cũng gây ra hệ lụy khôn lường đối với an ninh lương thực của quốc gia và toàn thế giới.

Tiêu cực xuất phát từ việc sử dụng sai

Là yếu tố quyết định đến năng suất của cây trồng, tuy nhiên những năm qua thuốc BVTV đang chịu cái nhìn cực đoan từ dư luận. Theo PGS.TS. Nguyễn Kim Vân, chuyên gia tại Hội Bảo vệ thực vật Việt Nam nhận định, những hệ lụy có nguồn gốc từ thuốc BVTV phát sinh do tình trạng lạm dụng và sử dụng sai cách các chế phẩm hóa sinh. Theo đánh giá của chuyên gia quốc tế, có tới 80% thuốc BVTV tại Việt Nam sử dụng không đúng cách.

 Sử dụng thuốc BVTV không đúng cách, đúng thời gian và liều lượng sẽ gây tác hại về nhiều mặt

Việc sử dụng sai cách thuốc BVTV đến từ nhiều nguyên do. Thứ nhất, theo PGS.TS. Nguyễn Kim Vân, trình độ bà con nông dân ở một số khu vực còn hạn chế, phương thức sử dụng chế phẩm phụ thuộc nhiều vào thói quen hoặc tư vấn của đại lý thuốc BVTV. Mà cơ sở chuyên môn của các nhà phân phối thuốc còn mơ hồ, do điều kiện kinh doanh thuốc BVTV lỏng lẻo, lực lượng thanh tra mỏng.

Thứ hai, một số hộ nông dân vì lợi nhuận, cố tình lạm dụng thuốc BVTV hoặc sử dụng thuốc giá rẻ, không rõ nguồn gốc, kém chất lượng. Thêm vào đó, việc thu hoạch quá sớm, không tuân thủ thời gian cách ly (ngừng phun thuốc trước khi thu hoạch) dẫn đến tồn dư thuốc trên nông sản vượt ngưỡng cho phép.

PGS.TS Nguyễn Xuân Hồng, nguyên Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật khẳng định: “Quan trọng nhất là sử dụng thuốc BVTV đúng hướng dẫn trên nhãn chứ không phải việc thu gọn bớt các loại thuốc cho dễ quản lý mà đạt được hiệu quả ngay”.

Nền nông nghiệp sẽ ra sao nếu không có thuốc BVTV?

Trên thế giới, thuốc BVTV đóng vai trò quan trọng trong việc phòng trừ sâu bệnh, đảm bảo an ninh lương thực. Theo số liệu của Hiệp hội Bảo vệ cây trồng châu Âu, các phương pháp bảo vệ cây trồng hiện đại giúp tăng năng suất. Ước tính có thể tăng 20-50% rau và cây ăn quả, 60-70% năng suất ngũ cốc, 75% năng suất khoai tây.

 Thuốc BVTV đóng một vai trò quan trọng trong việc phòng trừ sâu bệnh, đảm bảo an ninh lương thực

Trong tương lai, vai trò của thuốc BVTV càng cấp thiết khi nhiều yếu tố bất lợi cho hoạt động nông nghiệp như biến đổi khí hậu, hạn hán, lũ lụt, mưa trái mùa, dịch bệnh… diễn ra thường xuyên. Tổ chức Lương thực và nông nghiệp Liên Hiệp Quốc (FAO) ước tính các quốc gia cần tăng 60% lượng chế phẩm bảo vệ cây trồng trong 2005-2050 nhằm đáp ứng nhu cầu bảo vệ mùa màng, tăng năng suất phục vụ cộng đồng.

Số liệu từ các trung tâm nghiên cứu dịch bệnh cho thấy nếu không có biện pháp bảo vệ mùa màng, cây trồng phải đối mặt với rủi ro mất dinh dưỡng, chết cây, hại quả do 30.000 loài cỏ dại, 10.000 loại côn trùng, 3.000 sâu hại và nhiều loại dịch bệnh.

 Tác hại của sâu bệnh trên cây trồng là nghiêm trọng nếu không có biện pháp xử lý

Các sản phẩm thuốc BVTV cũng giúp giảm khó khăn của người nông dân trong hoạt động canh tác. Sử dụng thuốc trừ cỏ hoá học là giải pháp hiệu quả và an toàn giúp kiểm soát cỏ dại và giảm gánh nặng cho nhà nông. Đơn cử, trường hợp sử dụng thuốc diệt cỏ trong trồng cao su. Nếu không có các sản phẩm thuốc trừ cỏ, để làm sạch 1 ha cỏ cần tốn 126 giờ làm việc liên tục trên ruộng, nông dân phải đi bộ khoảng 10km và luôn ở tư thế khom lưng.

“Lợi” hay “hại” – đáp án phụ thuộc vào cả xã hội

“Yếu tố mang tính quyết định mặt “lợi” và “hại” của thuốc BVTV phụ thuộc vào cách sử dụng, và quản lý thuốc BVTV từ nhà sản xuất, kinh doanh, người nông dân và cơ quan chức năng”, theo ông Bùi Văn Kịp – Giám đốc Kỹ thuật và Đăng ký sản phẩm Bayer Việt Nam.

Từ góc độ người nông dân, chấp hành nguyên tắc “bốn đúng”: đúng thuốc, đúng nồng độ liều lượng, đúng lúc, đúng cách chính là mấu chốt giúp giảm dư lượng thuốc BVTV trên nông sản. Ngoài ra, cần tuân thủ khoảng cách giữa các lần sử dụng theo khuyến cáo và đảm bảo thời gian cách ly an toàn.  

Về phía doanh nghiệp sản xuất, PGS.TS. Nguyễn Kim Vân cho rằng doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thuốc BVTV phải có giải pháp thu hồi xử lý bao bì thuốc BVTV, kết hợp cơ quan chuyên môn nâng cao trình độ bà con thông qua các chương trình tập huấn, kiểm soát chặt chẽ quy trình hướng dẫn sử dụng của đại lý phân phối …

Cơ quan quản lý cần có nghị định và thông tư về công tác quản lý, sử dụng thuốc BVTV.

Từ góc độ cơ quan quản lý, cần có nghị định và thông tư về công tác quản lý, sử dụng thuốc BVTV. Vai trò của cơ quan chức năng trong việc tuyên truyền, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát buôn bán, sử dụng thuốc trên địa bàn cần được phát huy đúng mức.

Đã đến lúc người dân có cái nhìn công tâm về lợi và hại của thuốc BVTV. Đây là vật tư đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm an ninh lương thực, tăng năng suất cây trồng, đáp ứng nhu cầu của cộng đồng.