Ký ức Đồng Tháp Mười

Đồng Tháp Mười được nhiều người biết đến qua bộ phim Cánh đồng hoang và Mùa gió chướng – những tác phẩm điện ảnh kinh điển về đề tài chiến tranh Việt Nam.

Có lẽ miệt đồng, miệt rẫy bị xếp hàng thứ cấp (ăn cua, ăn còng) thua dân ngoài sông (ăn cá), thua miệt vườn (thiếp mong gả thiếp về vườn/Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh với nền văn minh miệt vườn). Đồng Tháp Mười là xứ miệt đồng với nhiều thua thiệt, nhưng lại có cái thú dân dã, tự nhiên trời cho mà nơi khác không có được.

Nhiều người biết Đồng Tháp Mười qua bộ phim Cánh đồng hoang và Mùa gió chướng – những tác phẩm điện ảnh kinh điển về đề tài chiến tranh Việt Nam của đạo diễn Hồng Sến, cũng là người con của xứ này.

Hoa súng mọc theo mực nước dâng. Ảnh: yume

Cụ Nguyễn Hiến Lê có quyển “Bảy ngày trong Đồng Tháp Mười” với nhiều trải nghiệm kỳ thú, trở thành sách kinh điển thể loại du ký khảo cứu địa phương chí. Nhưng với tôi, ký ức về Đồng Tháp Mười là những món ăn quê những năm tháng tuổi thơ ngập tràn kỷ niệm...

Hồi nhỏ, nhà nghèo, trẻ con đâu có tiền mua quà bánh như bây giờ. Củ ấu trở thành món ăn khoái khẩu. Sản vật này có ở nhiều nơi, nhưng nhiều nhất là vùng ngập nước Đồng Tháp Mười. Ấu có nhiều loại, nhưng phổ biến là ấu sừng trâu, đơn giản vì hình thù giống cái sừng trâu. 

Tên củ ấu nghe cũng lạ. Gọi "củ", nhưng là "trái" vì nó phát triển dưới nước, lớn đến độ thì rụng và vùi xuống bùn nên được gọi là "củ". Kêu là “ấu”, nhưng lại trông già vì đen thủi đen thui, lại méo mó như tình đời, chỉ tròn khi “thương nhau củ ấu cũng tròn". Dân gian có câu “Thân em như củ ấu gai/Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen/Ai ơi nếm thử mà xem, nếm ra mới biết, rằng em ngọt bùi”.

Vẻ đẹp rạng ngời, tinh khiết của hoa súng trắng. Ảnh: hoasung.net

Đồng Tháp Mười có trăm ngàn sản vật thiên nhiên, nhưng ai đã vào đây mà chưa thưởng thức món chuột đồng coi như chưa biết xứ này. Cần chi cá lóc, cá trê/Thịt chuột, thịt rắn, nhậu mê hơn nhiều. Thịt chuột đồng là món ăn đặc sắc của vùng đất phương Nam mang dấu ấn thời mở đất. Nhà văn Vũ Bằng trong “Món lạ miền Nam” gọi thịt chuột là sự huyền diệu, là món ăn chơi lẫm liệt. 

Theo ông, thịt gà, thịt vịt có thể chế biến 5,6 món, thịt bò giỏi lắm là 7 bón, còn thịt chuột thì làm được 12 món. Đơn giản nhất là chuột nướng rơm, còn món xé phay thì ngon hơn thịt gà nhiều. Chuột khìa nước dừa, xào rau răm, lá cách, củ kiệu; chịu khó chút thì làm chuột quay lu.

Kinh tế phát triển, con chuột đồng cũng ra phố chợ, vào các nhà hàng thành món ăn đặc sản làm mê mẩn nhiều thực khách. Nhưng ăn chuột đồng phải ở không gian ruộng đồng, thưởng thức cái tự nhiên sảng khoái và tình cảm đông đầy của dân quê thì mới đã. 

Rời mái nhà xưa, bỏ lại sau lưng miền Đồng Tháp Mười đong đầy kỷ niệm tuổi thơ, tôi ra thành phố mấy mươi năm rồi, được đi nhiều nơi, ăn nhiều món, nhưng vẫn không quên những món dân dã hồn quê. Nhớ về Đồng Tháp Mười, nhớ những món ăn quê như nhớ về miền ký ức tuổi thơ một thời gian khó