Bài magazine

Iran ở thời điểm trước năm 1979 duy trì chính quyền quân chủ thân Mỹ. Mọi chuyện thay đổi khi Cách mạng Hồi giáo Iran bùng nổ, khiến vua Iran phải sang Ai Cập tị nạn. Năm 1980, Iraq phát động chiến dịch quân sự tấn công Iran với nhiều lý do khác nhau, nhưng chủ yếu nhằm tận dụng tình trạng bất ổn sau khi chính quyền vua Iran sụp đổ và ngăn cuộc Cách mạng Hồi giáo Iran lan sang các quốc gia láng giềng.

Mỹ khi đó đứng về phía lãnh đạo Iraq Saddam Hussein, cung cấp thông tin tình báo, vũ khí và viện trợ cho Iraq chống Iran. Căng thẳng vùng Vịnh leo thang với việc cả Iraq và Iran đều tuyên bố tấn công các tàu chở dầu đi qua eo biển.

Viện Hải quân Mỹ cho biết trong cuộc xung đột, Iraq đã tấn công hơn 280 tàu chở hàng còn Iran tấn công 168 tàu. Hàng trăm dân thường thiệt mạng trong các cuộc tấn công từ cả hai bên.

Năm 1987, Iran bắt đầu sử dụng thủy lôi để ngăn cản các tàu thuyền đi qua khu vực trong khi hải quân Mỹ tuyên bố điều tàu chiến hộ tống các tàu chở dầu Kuwait. Trong một đợt hộ tống như vậy, một tàu chiến Mỹ bị trúng thủy lôi, dẫn tới cuộc hải chiến hiếm hoi diễn ra giữa hải quân Mỹ và Iran.

Ngày 14.4.1988, tàu hộ vệ tên lửa USS Samuel B. Roberts trúng thủy lôi khi đang hộ tống một tàu chở dầu mang cờ Kuwait. Vụ nổ tạo ra lỗ thủng rộng 4,5 m trên thân chiến hạm Mỹ. Con tàu phải rất vất vả mới trở về được cảng Dubai.

Cuộc điều tra chóng vánh kết luận Iran đã rải thủy lôi trên vịnh Ba Tư, khiến tàu chiến Mỹ bị hư hại nặng. Chính quyền Tổng thống Mỹ khi đó là Ronald Reagan phát động chiến dịch quân sự trả đũa Iran mang tên Praying Mantis (Bọ ngựa).,

Trong tuyên bố phát động chiến dịch, Tổng thống Reagan nói: “Chúng ta mở chiến dịch vì Iran không biết hậu quả của những hành động thiếu trách nhiệm. Họ phải biết rằng chúng ta sẽ bảo vệ tàu bằng mọi giá, nếu họ đe dọa, họ sẽ phải trả giá”.

Ngày 18.4.1988, quân Mỹ mở cuộc tấn công với lực lượng bao gồm tàu sân bay USS Enterprise, hai tuần dương hạm, 4 khu trục hạm, ba tàu hộ vệ tên lửa và một tàu vận tải đổ bộ. Nhóm tàu chiến Mỹ lựa chọn mục tiêu tấn công là 3 giàn khoan dầu trên vùng biển Iran.

8 giờ sáng, tàu chiến Mỹ phát cảnh báo qua sóng vô tuyến và yêu cầu những người có mặt trên giàn khoan Sassan rời đi. 20 phút sau, các tàu chiến Mỹ đồng loạt khai hỏa, vô hiệu hóa các khẩu pháo phòng vệ Iran trang bị trên giàn khoan.

Lính thủy đánh bộ từ tàu vận tải đổ bộ USS Trenton tiếp cận giàn khoan dưới sự yểm trợ của trực thăng AH-1 Cobra. Sau khi lục soát giàn khoan, binh sĩ Mỹ cài chất nổ phá hủy giàn khoan này và chuyển hướng đến giàn khoan Rakhsh.

Đến lúc này, hai tiêm kích F-4 của không quân Iran áp sát nhóm tàu chiến Mỹ, nhưng phải rời đi ngay khi bị tàu khu trục  USS Lynde McCormick khóa mục tiêu. Nhóm tàu chiến Mỹ được lệnh dừng tấn công giàn khoan Rahksh để hạ nhiệt căng thẳng.

Nhóm tác chiến thứ hai của Mỹ gồm tàu tuần dương USS Wainwright, hộ vệ hạm USS Simpson và USS Bagley tấn công giàn khoan Sirri. Đặc nhiệm Mỹ dự định đổ bộ lên giàn khoan, nhưng khi thấy công trình bị hư hại nặng thì đã hủy bỏ đợt đổ bộ.

Iran phản ứng bằng 6 xuồng cao tốc Boghammar tấn công các mục tiêu trên vịnh Ba Tư như tàu hậu cần Willie Tide của Mỹ, tàu dầu York Marine của Anh và giàn khoan dầu Scan Bay mang cờ Panama. Mỹ đáp trả bằng hai cường kích -6E cất cánh từ tàu sân bay USS Enterprise.

Máy bay Mỹ thả bom chùm, đánh chìm một xuồng cao tốc Iran và gây thiệt hại cho nhiều chiếc khác, khiến chúng phải tháo chạy.

Căng thẳng leo thang khi hai tàu tên lửa Iran khiêu chiến với tàu USS Wainwright và nhóm chiến hạm Mỹ. Một tên lửa Harpoon được tàu Iran khai hỏa về phía Mỹ nhưng bị đánh chặn. Tàu hộ vệ USS Simpson và tàu USS Wainwright bắn tổng cộng 5 tên lửa RIM-66 Standard, gây thiệt hại cho tàu tên lửa Iran.

Tàu Iran sau đó bị đánh chìm bằng loạt đạn pháo dồn dập từ các tàu chiến Mỹ. Phát hiện hai tiêm kích F-4 của Iran trên bầu trời, tàu USS Wainwright phóng tên lửa phòng không, khiến một chiếc F-4 bị hư hại nặng và phải hạ cánh khẩn cấp.

Chiến sự tiếp tục diễn ra rải rác khi tàu tàu hộ vệ Sahand của Iran rời cảng Bandar Abbas để khiêu chiến với lực lượng Mỹ. Sahand phóng tên lửa phòng không nhằm vào cường kích A-6E của Mỹ nhưng bắn trượt. Ngược lại, chiến hạm Iran bị trúng loạt tên lửa Harpoon từ tầu chiến Mỹ, gây nổ lớn vào chìm xuống biển.

Đến chiều ngày 18.4, Mỹ vô hiệu hóa thêm một tàu hộ vệ mang tên Sabalan của Iran. Tehran phóng một số tên lửa chống hạm HY-4 vào nhóm tàu chiến Mỹ trên eo biển Hormuz nhưng không trúng mục tiêu.

Sau khi giành được các chiến thắng quyết định, phía Mỹ chủ động đề nghị ngừng bắn và được Iran chấp thuận. Kết quả trận hải chiến ngày 18.4 cho thấy Iran tổn thất 1 khinh hạm, 3 xuồng cao tốc bị pháo hạm đánh chìm, 2 giàn khoan bị phá hủy, một máy bay bị hư hại và một tàu chiến bị hư hại nặng.

Kết thúc chiến dịch lực lương tàu chiến và máy bay Mỹ đã đánh chìm, làm hư hại một nửa hạm đội Iran.

Tổng cộng số người thiệt mạng bên phía Iran là 56. Phía Mỹ tổn thất một trực thăng tấn công AH-1, khiến hai phi công thiệt mạng. Iran tuyên bố bắn rơi trực thăng này nhưng phía Mỹ nói là trực thăng đâm xuống biển khi né tránh hỏa lực phòng không.

Trận hải chiến với Iran ở vịnh Ba Tư đánh dấu lần đầu tiên các tàu chiến Mỹ khai hỏa tên lửa chống hạm. Đây là trận hải chiến lớn nhất của Mỹ kể từ sau Thế chiến 2 và được cho là nguyên nhân khiến Iran quyết định chấm dứt chiến tranh với Iraq vào giữa năm 1988.