"Ai mua bánh cam, bánh còng hôn"...

Miền Tây Nam bộ với đặc trưng kênh rạch chằng chịt. Cứ mỗi sáng sớm, những chiếc xuồng ba lá bán bánh cam, bánh còng vẳng văng lời rao: Ai mua bánh cam, bánh còng hôn!...

Người miền quê tất bật với việc ruộng đồng cày cấy, cơm ngày hai bữa cầu no, ít ai quan tâm đến chuyện ăn sáng, ăn điểm tâm hay lót dạ. Mấy đứa trẻ cũng sớm thích nghi với điều kiện sống như vậy. Cứ mỗi lần nghe tiếng rao là chúng hăm hở mân mê mấy đồng bạc do cha, mẹ hay ai đó đã cho để chờ đợi bà bán bành đi ngang qua.

Bánh cam bánh còng hai đồng hai cái,

Con gái chưa chồng đi bán bánh cam.

Xuồng bánh cam ghé lại, người bán bánh thoăn thoắt lấy lá gói mấy cái bánh đưa cho người mua, rồi lại tất tả ngược xuôi mong sao bán rổ bánh mau hết để trở về lo cơm nước, cửa nhà.

Tên gọi loài bánh dân gian này cũng khá thú vị. Bánh tròn giống trái cam hay vì vị ngọt thao, màu vàng cam tươi của nó mà dân gian gọi thế, thật khó xác định thuyết nào hợp lý hơn! Thế mới hay, một cái tên dân dã mà cũng thú vị biết bao. Bánh còng hình tròn nhưng rỗng ruột, nhìn giống như phương tiện bắt tội phạm của nhà chức trách vậy.

Để có được chiếc bánh cam, bánh còng người ta chọn nếp ngon, ngâm rồi xay nhuyễn, bồng khô, rồi lại nhồi với nước ấm cho sền sệt. Để có bánh dai, giòn lâu mà không mềm, dân gian còn kinh nghiệm cho ít khoai lang đã gọt vỏ vào xay chung với nếp lúc làm bột. 

Bánh cam, bánh còng tuy cùng thứ bột, nhưng cách làm đến đây đã có khác nhau đôi chút. Và phân biệt dễ nhất là bánh cam có nhân, còn bánh còng thì không.

Bánh cam có hai loại bánh cam mặn và bánh cam ngọt. Nhân bánh cam ngọt làm bằng đậu xanh đãi võ, nấu nhừ, tán nhuyễn với ít xác dừa khô đã vắt hết nước cốt bằm nhuyễn. Nhân bánh cam gần giống với nhưn chè sôi nước ở miền Tây. Đậu, xác dừa trộn lại, nêm nếm ít muối, đường, hành lá, rồi vo tròn lại. Bọc bên ngoài lớp bột dẻo.

Nhân bánh cam mặn có thể làm bằng thịt ba chỉ bằng nhuyễn, ướp tiêu, muối, hành lá, bột ngọt.

Vò bánh xong, lăn sơ bánh qua trong chén mà đã rang vàng. Bắc chảo lên bếp, chờ chảo nóng, chế dầu hay mỡ cho cho ngập. Dầu, mỡ sôi thì thả từng cái bánh vô chiên. Đến khi bánh giòn thì vớt bánh ra để cho thật ráo dầu, mỡ.

Nếu là bánh cam ngọt còn làm thêm công đoạn nữa. Đem đường mía thắng cho đến khi đường đổi màu vàng sậm và kèo chỉ, dùng đường ấy phết lên mặt bánh, rồi rắc mè rang lên lớp nữa.

Đối với bánh còng, sau khi pha bột, người ta dùng tay se thành những sợi dài rồi tạo thành khoanh cho hai đầu bánh nối lại sát nhau ở giữa có lổ trống, đường tròn của bánh cỡ ngón tay cái người lớn. Sau đó, người làm bánh cũng lăn qua mè vàng rồi đem đi chiên. Bánh còng cũng được phủ lớp kẹo đường như bánh cam ngọt.

Chỉ đơn giản thế thôi, nhưng bánh cam, bánh còng mãi là một món ăn mang đậm dấu ấn tuổi thơ của người dân miền sông nước. Xa quê, nhớ quê, nhớ cái bánh ngọt lịm như lời ru của mẹ thuở nào còn vọng lại:

Nhớ vị ngọt, cái bánh xưa,

Nhớ hình bóng mẹ nắng mưa tảo tần.