Cấm xe máy ở Việt Nam: 20 năm nữa xe máy vẫn được ưa chuộng

Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy Việt nam (VAMM) sẽ công bố kết quả nghiên cứu về vai trò của xe máy ở Việt Nam với nhiều bất ngờ trong sự kiện tiếp tục ký kết hợp tác với Ủy ban An toàn Giao thông (ATGT) Quốc gia vào 26/9/2018.

Cụ thể, ngày 26/9/2018, Hiệp hội VAMM và Ủy ban ATGT Quốc gia sẽ tổ chức buổi lễ ký kết hợp tác và công bố kết quả nghiên cứu năm 2017, đồng thời phát động dự án mới năm 2018 với chủ đề “Cuộc thi làm phim ATGT-Tôi biết, tôi thay đổi”. Đây là năm thứ 3 liên tiếp hợp tác giữa hai đơn vị này kể từ khi Quỹ nghiên cứu ATGT VAMM được thành lập.

Cấm xe máy ở Việt Nam: 20 năm nữa xe máy vẫn được ưa chuộng - 1

Xe máy đáp ứng chủ yếu nhu cầu đi lại của người dân.

Đây là hoạt động thường niên, đồng thực hiện giữa Hiệp hội Các nhà sản xuất Xe máy Việt Nam (VAMM) và Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia, trong khuôn khổ “Quỹ nghiên cứu ATGT xe máy” do VAMM thành lập từ năm 2015, thể hiện cam kết lâu dài và sự hợp tác chặt chẽ giữa VAMM với chính phủ Việt Nam, đại diện là Uỷ ban ATGT Quốc gia, trong nỗ lực cải thiện tình hình an toàn giao thông tại Việt Nam.

Ông Khuất Việt Hùng - Phó Chủ tịch Chuyên trách Ủy ban ATGT Quốc gia cho biết: “Tôi rất vui mừng vì đây là năm thứ 4 liên tiếp, Ủy ban ATGT Quốc gia đồng hành và hợp tác cùng VAMM, triển khai hàng loạt các hình thức tuyên truyền, giáo dục, thực hành và nghiên cứu về ATGT trên toàn quốc, góp phần tích cực giải quyết các vấn đề giao thông còn tồn đọng tại Việt Nam. Đặc biệt, những kết quả thực tiễn và kiến nghị từ 5 nghiên cứu được tài trợ thực hiện bởi “Quỹ nghiên cứu VAMM” là căn cứ tham khảo giá trị cho Ủy ban ATGT Quốc gia và các cơ quan liên quan trong việc xây dựng, đưa ra những biện pháp, chính sách hiệu quả.”

Theo kết quả nghiên cứu, xe máy hiện nay đóng vai trò là phương tiện đi lại chủ đạo đối với mọi đối tượng. Trong tương lai, khi thu nhập tăng cao thì khả năng cao xe máy sẽ vẫn được sở hữu và sử dụng.

Bởi trong điều kiện cơ sở hạ tầng đường xá còn kém phát triển, mức thu nhập cá nhân còn khá thấp và các dịch vụ Giao thông công cộng (GTCC) ở các tỉnh thành hầu như là con số không (đáp ứng chưa đầy 1% nhu cầu đi lại, ngoại trừ Hà Nội và TP. HCM) thì xe máy là lựa chọn tối ưu của người dân. Riêng đối với 2 thành phố lớn là Hà Nội và TP. HCM, mặc dù có hệ thống đường xá phát triển nhất nước, hệ thống GTCC đáp ứng 8-10% nhu cầu đi lại.

Nếu công tác xây dựng mở rộng các mạng lưới đường, tầu điện và xe buýt vẫn diễn ra với tốc độ như hiện nay thì trong vòng 20 năm tới các mức cung cấp hạ tầng và dịch vụ giao thông sẽ vẫn rất thấp so với các thành phố trong khu vực.

40% nhóm người thu nhập cao nhất vẫn thích sử dụng xe máy.

Khảo sát hộ gia đình cho thấy xe máy là phương tiện được sở hữu nhiều nhất ở tất cả các nhóm thu nhập, trung bình 2,4 xe/hộ gia đình. Khi thu nhập tăng, sở hữu ô tô con tăng theo nhưng nó không làm giảm sở hữu xe máy. Đối với các cá nhân, dù thu nhập thấp hay cao thì họ vẫn sử dụng xe máy để đi lại là chính. Ngay cả ở nhóm thu nhập cao nhất, mặc dù 52% sử dụng ôtô nhưng vẫn còn trên 40% sử dụng xe máy.

Xe máy được ưa chuộng là do phương tiện này đáp ứng tốt 3 tiêu chí: Rẻ, Nhanh, Linh động – đây là các yêu cầu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh mức thu nhập cá nhân còn khá thấp, cơ sở hạ tầng đường xá còn thiếu, việc nâng cấp mở rộng chậm và ùn tắc giao thông ngày càng gia tăng.

Nhà nghiên cứu cũng đưa ra dự báo về hành vi lựa chọn phương thức đi lại trong tương lai theo hai kịch bản (phát triển theo đường xu hướng và theo quy hoạch được phê duyệt), phỏng vấn lấy ý kiến về chủ trương cấm xe máy và bài học ở Trung Quốc cho thấy xe máy sẽ vẫn được đại đa phần người dân lựa chọn đến năm 2030, và sự tồn tại của xe máy là một thực tế khách quan.

Ở các thành phố lớn kể cả khi toàn bộ mạng lưới đường sắt được xây mới và mạng lưới xe buýt được mở rộng như quy hoạch thì có khoảng 70% người dân sẽ vẫn chọn đi xe máy. Ở các thành phố trung bình và nhỏ, dù hệ thống xe buýt có được cải thiện đáng kể thì khoảng 90% người dân sẽ vẫn lựa chọn xe máy.

Điều này được củng cố bằng kết quả tham vấn ý kiến của người dân về chủ trương cấm xe máy vào năm 2030 – chỉ có khoảng 30% người được hỏi tin chủ trương cấm xe máy “sẽ xảy ra”. Hơn nữa, bài học chính sách cấm xe máy ở Quảng Châu và nhiều thành phố Trung Quốc cho thấy về lâu dài thì mục tiêu cấm xe máy để giảm thiểu UTGT đô thị, ô nhiễm không khí sẽ không đạt được vì lệnh cấm này khuyến khích quá trình chuyển từ xe máy sang ô tô con diễn ra nhanh chóng hơn trong khi tốc độ nâng cấp mở rộng các hệ thống GTCC, đường xá chưa theo kịp sự tăng trưởng nhu cầu đi lại, khiến cho UTGT và ô nhiễm không khí trầm trọng hơn.

Bên cạnh các ưu điểm về Năng lực vận chuyển hành khách, Mức tiêu hao năng lượng và phát thải khí nhà kính, Chi phí người sử dụng, Xe máy có một nhược điểm hay thách thức lớn nhất đó là mức rủi ro tai nạn chết người cao. Do đó cần nghiên cứu triển khai khung chiến lược nâng cao ATGT xe máy một cách toàn diện và hiệu quả.