“Trảm” thuốc lá: Xử ai, ai xử?

Hàng chục điều cấm liên quan đến thuốc lá và kinh doanh thuốc lá đã có hiệu lực thi hành từ 15/8, thế nhưng sau gần 1 tuần, mọi chuyện vẫn chẳng có gì thay đổi.

Quán cóc vỉa hè Hà Nội vẫn mịt mù khói thuốc; người bán vẫn bán, người mua cứ mua như chưa từng… có luật.

“Có mà cấm đằng giời”

9h sáng 18/9, quán nước vỉa hè trước cổng Viện Hóa học Việt Nam, (Cầu Diễn, Hà Nội) đã đông nghẹt khách. Ngày Chủ nhật nên người ta dậy muộn, ăn sáng muộn và ngồi quán trà đá cũng muộn hơn thường lệ. Sau khi rót mấy cốc nước chè mời khách, bà chủ quán đon đả: “Hút thuốc không em?”. Miệng nói, tay bà cầm sẵn bao Vinataba lên huơ huơ. Khách gật đầu, lập tức cái bật lửa tiếp tục được trao tận tay. Thi thoảng gặp khách quen, bà chủ vồ vập: “Lâu lắm mới ra quán chị đấy nhé! Trà đá hay nóng đây. Vẫn ba số (thuốc lá – PV) hả em?”. Rồi nhanh tay, bà đẩy bao thuốc “ba số” về phía khách.

Hỏi chuyện người dân quanh đây chúng tôi mới biết bà là Nguyễn Thị Kha, nhà cách quán bán nước khoảng 200m. Chúng tôi ngồi uống nước và chủ động bắt chuyện: “Lệnh cấm bán thuốc lá ở địa điểm không đủ điều kiện có hiệu lực 4 ngày rồi mà cô vẫn bán ạ?”. Bà Kha ngơ ngác: “Cấm à? Cấm lúc nào? Tôi không biết. Mà bán thuốc lá lẻ thì được mấy đồng, tiêu thụ được bao nhiêu mà cấm? Sao không cấm hẳn nhập khẩu, sản xuất cho nó lành?”.

Còn bà Trần Thị Huyền, bán quán cóc ở khu vực bến xe Mỹ Đình, Hà Nội thì bày tỏ: “Khách ở đây đa phần là thanh niên, họ quá giang vào quán để đợi xe, chả nhẽ ngồi uống nước mà lại không hút điếu thuốc giết thời gian thì cũng buồn. Nếu bị cấm thì chắc phải lách thôi, không bán thuốc lá thì khách không vào quán uống nước nữa. Vì nhiều người vào ngồi uống nước cũng chỉ là muốn được giải nghiện thuốc lá. Mùa nắng nóng qua rồi, mấy ai muốn ngồi uống nước nữa, chủ yếu là hút thuốc thôi. Có mà cấm đằng giời…”.

Gần như mọi quán cóc vẫn bán thuốc lá cho khách. Ảnh: H.H

Khó thực thi luật

Nghị định số 67/2013/NĐ-CP quy định một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá ban hành ngày 17/6/2013 và có hiệu lực ngày 15/8/2013. Điều kiện được cấp Giấy phép bán lẻ thuốc lá của Nghị định số 67/2013/NĐ-CP gồm: “Thương nhân có đăng ký ngành nghề kinh doanh bán lẻ sản phẩm thuốc lá; có địa điểm kinh doanh cố định, địa chỉ rõ ràng, đảm bảo các yêu cầu về kỹ thuật, trang thiết bị theo quy định; diện tích điểm kinh doanh dành cho thuốc lá tối thiểu phải có từ 3m2 trở lên; có văn bản giới thiệu, hợp đồng mua bán của các doanh nghiệp bán buôn sản phẩm thuốc lá; phù hợp với Quy hoạch hệ thống mạng lưới mua bán sản phẩm thuốc lá được cấp có thẩm quyền phê duyệt”...

Chiểu theo đó, các quán cóc vỉa hè sẽ là những địa điểm không đủ điều kiện kinh doanh thuốc lá. Thế nhưng, gần một tuần kể từ khi văn bản này có hiệu lực, trên thực tế, theo khảo sát của PV GĐ&XH cho thấy, mọi quán cóc Hà Nội vẫn bán thuốc lá bình thường. Người mua thì cứ mua, người bán thì cứ bán như không hề biết đến luật.

Nhiều chuyên gia cho hay, người thực thi luật sẽ gặp khó khăn do thời gian đầu chưa có các văn bản hướng dẫn chi tiết và chế tài xử lý. Nhưng về lâu dài quy định về việc cấp phép bán lẻ sản phẩm thuốc lá hoàn toàn khả thi, phù hợp với quy luật phát triển chung của thế giới và sự tiến bộ của xã hội. Vì vậy, các cơ quan chức năng cần vào cuộc quyết liệt tuyên truyền, nâng cao ý thức chấp hành của các cá nhân kinh doanh. Có như vậy hoạt động bán lẻ thuốc lá mới được kiểm soát hiệu quả.

Trao đổi về vấn đề này, Luật sư Mai Đức Tân, Công ty Luật hợp danh INCIP (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng, quy định cấp Giấy phép bán lẻ thuốc lá liệu có khả thi không, khi mô hình quán cóc đã tồn tại khá lâu và trở thành "đặc sản" của Hà Nội cũng như nhiều tỉnh thành? Thuốc lá là mặt hàng bị hạn chế kinh doanh vì không có lợi cho sức khỏe, cấm là cần thiết nhằm quản lý hoạt động kinh doanh thuốc lá và đối phó với thuốc lá lậu. Nhưng quy định này rất khó đi vào cuộc sống do gặp phải hoạt động kinh doanh của các hộ gia đình, cá nhân mang tính chất nhỏ lẻ, không thường xuyên, không cố định...