Với sự phát triển của thời kinh tế mở cửa, làng Định Công giờ đây đã đô thị hóa mạnh mẽ. Nhà cao tầng, hàng quán mọc lên san sát nhau, phố phường sầm uất. Người dân từ khắp nơi đổ về đây làm ăn buôn bán, kiếm sống, mưu sinh. Có lẽ rất ít người biết nơi đây từng tồn tại một làng nghề nổi tiếng của đất kinh kỳ.

Ngay tại khuôn viên đình làng Định Công Thượng hiện nay có một ngôi đền thờ tổ nghề kim hoàn. Ngôi đền khá to, đẹp, khang trang, nằm dưới những tán cây cổ thụ xanh ngời. Nhận trông coi, quét dọn và nhang khói cho đền là gia đình ông Quách Văn Trường.

Ông Trường chính là 1 trong 2 nghệ nhân còn sót lại của làng nghề kim hoàn Định Công và cũng chính ông là người có công gây dựng lại “cái nghề của cha ông để lại” này. Hiện con trai ông là anh Quách Phan Tuấn Anh là người tiếp tục nối nghề của cha với việc mở xưởng chế tác và tạo công ăn việc làm cho khoảng hơn 10 thợ.

“Nhiều chủ cửa hàng vàng, bạc mê hàng của tôi ngay từ cái nhìn đầu tiên và đặt luôn tôi những sản phẩm độc quyền. Họ nhìn thấy những sản phẩm tinh xảo mà có lẽ rất lâu rồi họ không thấy, cứ thế mối hàng về ngày càng nhiều, mình tôi làm không xuể”, ông Trường nói.

Do đã tuổi cao và mắt kém nên từ lúc khôi phục, ông Trường không gắn bó được lâu với nghề. May mắn, song hành cùng ông Trường là con trai út Quách Phan Tuấn Anh và người cháu của ông, nghệ nhân Quách Văn Hiểu.

Ông Trường còn liên kết với chính quyền mở nhiều lớp dạy nghề miễn phí, hướng nghiệp cho nhiều người tham gia vào nghề kim hoàn. Tuy nhiên, theo như ông chia sẻ, để theo được nghề cũng phải mất nhiều thời gian, công sức cũng như tiền bạc.

“Muốn thành thợ cả phải mất vài năm, mà chi phí sinh hoạt ăn uống, thuê nhà ở tại thành phố hiện nay là rào cản lớn đối với nhiều học viên. Tôi chỉ có thể tạo công ăn việc làm và làm ăn lương theo sản phẩm chứ không thể lo hết chi phí cho học viên được. Thế nên phải ai yêu nghề lắm hoặc có điều kiện chút thì mới theo nghề được”, ông Trường chia sẻ.

Hiện ở Định Công chỉ còn duy nhất xưởng của con trai ông Trường hoạt động. Đây cũng là nơi cung cấp ra thị trường những sản phẩm kim hoàn tinh xảo. Xưởng có khoảng hơn chục thợ làm việc, đặt ngay cạnh đền thờ tổ nghề kim hoàn trong khuôn viên đình Định Công Thượng.

Theo ông Trường, trong 4 kỹ thuật của nghề kim hoàn gồm: trơn, đấu, đậu, chạm thì đậu là công đoạn khó nhất. Kỹ thuật đậu của các thợ kim hoàn Định Công tinh xảo đến mức không bao giờ trộn lẫn với bất cứ làng nghề nào khác và qua bao nhiêu năm vẫn luôn giữ được chất riêng.

“Đậu là kỹ thuật kéo khối bạc thành các sợi mảnh, nhỏ như sợi tóc và vẽ hoa văn sau đó cuốn vào trang trí cho các họa tiết như cánh hoa, cánh bướm, động vật…

Đậu bạc được làm thủ công hoàn toàn bằng tay, không có sự can thiệp của máy móc. Đậu phải đều tay, hàn bằng nhiệt độ chính xác, không để lại vết, từng chi tiết phải hài hòa rõ nét sống động. Sản phẩm cuối cùng phải thật sự là một tác phẩm nghệ thuật đáp ứng được cả giá trị thẩm mỹ và giá trị sử dụng”, ông Trường nói.

Ngoài ra, đậu cũng đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn của người thợ. Có sản phẩm lên đến hàng ngàn chi tiết, người thợ phải ngồi căng mắt nhìn cả ngày. Sau đó, khi đậu xong lại phải biết rà lửa đều tay, sử dụng nhiệt chính xác nếu không các sản phẩm chi tiết sẽ bung ra.

Bên cạnh kỹ thuật đậu thì trơn là công đoạn đầu tiên, định hình hình dạng mẫu sản phẩm, đúng tiêu chuẩn và đúng các thông số. Đấu là lắp ráp các chi tiết thành sản phẩm hoàn chỉnh sao cho ăn khớp và cân đối. Chạm là bước khắc, vẽ hoa văn họa tiết lên bề mặt sản phẩm.

Các nghệ nhân kim hoàn Định Công xưa thường chỉ đậu các sản phẩm nhỏ như: nhẫn, khuyên tai, cành hoa, con ong… Thế nhưng bây giờ, do nhu cầu của thị trường, ông Trường cùng các cháu đã tìm hiểu và cho ra đời nhiều sản phẩm trang sức đậu có kích thước và hình dáng lớn hơn như lắc, vòng tay, ví cầm tay, đĩa, con trâu, con rồng… Có những sản phẩm phải làm hàng tháng trời mới xong.

Riêng ông Trường có 2 sản phẩm mà ông coi như “báu vật”, ai trả giá nào ông cũng không bán, đó là một chiếc trâm cài tóc và một con rồng. Đã có những người lặn lội từ Nhật Bản sang hỏi mua với giá cao nhưng ông không bán vì muốn giữ làm kỷ niệm của riêng mình.

Quả thực, phải được tận mắt nhìn ngắm những sản phẩm đậu bạc tinh xảo của những người thợ kim hoàn Định Công mới thấy rõ đức tính kiên trì, sự khéo léo, óc sáng tạo của họ. “Nghề chơi” ngày nay đã được nâng lên một tầm cao mới để phục vụ thị hiếu của khách hàng. Và với sản phẩm ra lò từ tay những người thợ ở Định Công, gần như mọi khách hàng đều bị chinh phục ngay từ ánh nhìn đầu tiên.