Bóng ma nợ nần ám ảnh làng thời trang

Nhiều nhà thiết kế trong và ngoài nước đều từng lao đao trước những khoản nợ ngập đầu.

Những thứ trang phục lộng lẫy, xa hoa luôn khiến người ta tưởng tượng về một thế giới màu hồng – nơi mà các nhà thiết kế chỉ việc vẽ, cắt, dựng hình, may và kiêu hãnh bán lại cho giới tín đồ đang hoan hỉ chầu chực.

Tuy nhiên “đời không như là mơ”, trang phục nhìn chung dù đơn điệu hay cầu kỳ, nó cũng là một món hàng cần khách và hẳn nhiên không thể nằm ngoài vòng xoáy của nhịp điệu mua bán. Tất nhiên điều này phải ngoại trừ ra một số thứ quần áo thoát xác khỏi lốt quần áo, biến hóa thành tác phẩm nghệ thuật, không nằm trong tủ mà để treo lên cho người đời chiêm ngưỡng. Mà những thứ ấy thì đâu nhiều.

Vì thế nên nếu nhà thiết kế chỉ là nhà thiết kế, không có cái đầu của nhà kinh doanh hoặc chí ít thuê mướn được những cái đầu của nhà kinh doanh thì chuyện thua lỗ là điều khó tránh khỏi. Nhất là khi họ đang trong vai “con buôn” đưa sản phẩm của mình ra một cái chợ đang nháo nhào vì nền kinh tế thế giới lụn bại, dân tình ham chuộng hàng sành điệu giá rẻ và luôn nằm trong tình thế “cung nhiều hơn cầu”.

Thế giới thời trang đâu chỉ toàn màu hồng và ánh hào quang?

Những món nợ đình đám trên thế giới

Những tên tuổi “fast fashion – thời trang mì ăn liền” như Zara, H&m, Unilqo… luôn bị đánh giá kém về độ sáng tạo nhưng lại thường xuyên thu được khoản lợi nhuận khổng lồ. Giá thành sản phẩm thấp, không phải chi nhiều cho tiền “chất xám” cộng với những chiến dịch quảng cáo bắt mắt và chính sách bán hàng thông minh khiến họ, dù luôn bị giới tín đồ đích thực ngoảnh mặt nhưng lại đem sản phẩm của mình tới đại trà người mua hàng đủ mọi tầng lớp.

Cao cấp hơn, Dolce&Gabbana hay Tory Burch cũng là những thương hiệu tỉ đô thường đạt lợi nhuận dương do biết khéo léo đi đúng thị hiếu của giới khách hàng sẵn sàng bỏ tiền cho đồ đắt tiền.

Tuy nhiên, một số trường hợp trên chỉ là một số ví dụ không nhiều của những người thực sự biết kinh doanh trong ngành công nghiệp thời trang. Thực tế là rất nhiều nhà thiết kế đã phải lâm vào cảnh nợ nần để theo đuổi đam mê của mình. Từng có một chuyên gia về thời trang nói đại ý rằng, đối với nhiều nhà thiết kế, họ làm việc như những người nghệ sĩ, mà nghệ sĩ thường thờ ơ với tiền.

Vào khoảng những năm 2009, giới yêu thời trang phải sững sờ trước thông tin nhà thiết kế Christian Lacroix tuyên bố phá sản. Với cái túi rỗng tuếch của Christian Lacroix, màn trình diễn Haute Couture cuối cùng, màn trình diễn tráng lệ may sao vẫn được diễn ra nhờ sự trợ giúp của những thợ thêu thủ công, thợ may tình nguyện làm không công trong hàng trăm giờ đồng hồ. Thậm chí vải cao cấp còn sót lại cũng chỉ đủ tạo nên 24 mẫu trang phục ít ỏi, giày được hỗ trợ, người mẫu trình diễn không cần lương, thợ làm tóc cùng trang điểm cũng làm không thù lao và bảo tàng được cho mượn miễn phí.  

Màn trình diễn Haute Couture cuối cùng của ông hoàng làng thời trang xa xỉ

Thương hiệu Lacroix đóng cửa đã chấm dứt 22 năm “tay chơi” Christian Lacroix quay cuồng trong đam mê bất tận của mình, các thiết kế Haute Couture mà bỏ quên bài toán kinh doanh. Tổng thiệt hại trong suốt 22 năm ngụp lặn trong thiên đàng thời trang xa xỉ khiến nhà thiết kế tài năng làm thương hiệu mang tên mình chui xuống hố lầy khi phải gánh trên vai số nợ khổng lồ lên tới 150 triệu Euro (tương đương với khoảng 4200 tỉ VND).

Điều đáng nói là trong cả thời điểm sáng chói nhất của sự nghiệp 22 năm, chưa bao giờ thương hiệu đình đám này làm ăn có lãi mặc dù được rất nhiều ngôi sao ưa thích và chuộng dùng. Sự sụp đổ của tên tuổi lớn nhất nhì làng thời trang xa xỉ là hồi chuông cảnh báo cho thú tiêu tiền như đốt của Haute Couture.

Cũng trong năm 2009, năm kinh tế thế giới đảo điên, người ta cũng chứng kiến sự sụp đổ của tập đoàn IT Holding SpA – chủ quản thương hiệu Gianfranco Ferrre bởi số nợ hàng trăm triệu USD và tập đoàn thời trang lớn của Nhật Bản Yohji Yamamoto với gần 70 triệu USD (1400 tỉ VND) .

Nguyên liệu đầu vào kén chọn, sử dụng nhân công tay nghề tốt… Tất cả khiến giá sản phẩm quá cao khiến giới tín đồ - những người còn đang hoang mang trước tình hình tài chính ảm đạm phải chùn chân. Thị phần khách hàng bị thu hẹp lại. Đi kèm với đó, do lòng kiêu hãnh của các nhà thiết kế, họ vẫn không khoan nhượng giảm giá sản phẩm xuống mức vừa vặn và dễ chịu khiến các trang phục cao cấp đẹp thì có đẹp đó nhưng ế ẩm.

Việc mở rộng các cửa hàng một cách vô tội vạ cũng khiến thương hiệu thời trang lâm vào cảnh thua lỗ. Khoản nợ kếch xù lên tới 685 triệu USD do mở tới 1000 cửa hàng bán lẻ trên toàn thế giới khiến nhà thiết kế Max Azria mất quyền kiểm soát thương hiệu thời trang mang tên ông.

Cũng phải nói thêm là nhiều mẫu thiết kế, mang cái tôi quá cao, chúng chỉ có thể mặc lên thảm đỏ chứ khó ứng dụng được trong đời thường cũng hạn chế tối đa lượng khách ngó ngàng tới. Những thiết kế xa hoa, lộng lẫy và đắt đỏ được đánh giá cao ở mặt nghệ thuật nhưng lại là một món đầu tư quá phù phiếm trên thị trường tài chính.

Tình hình tài chính khó khăn của các công ty thời trang vô hình chung cũng kéo theo nhiều áp lực cuộc sống cho các nhà thiết kế vốn tôn sùng chủ nghĩa hoàn mỹ.

Ví dụ như cái chết của thiên tài ngành thời trang Anh Quốc Alexander McQueen bắt nguồn từ cuộc sống không lối thoát của ông. Những màn trình diễn choáng ngợp vượt ngoài sức tưởng tượng của con người, mẫu thiết kế được tạo nên bởi thứ nguyên liệu thượng hạng nhất nhưng khó khăn trong việc ứng dụng… khiến thương hiệu của McQueen ngập sâu trong nợ nần và phải bán lại cho tập đoàn PPR.

Ngày nhà thiết kế tự tử, thương hiệu của ông gánh trên vai số nợ ròng 50 triệu USD (tương đương với 1000 tỉ VND). Trong một bài phỏng vấn, ông u buồn chia sẻ: ”Khi tôi chết đi. Hy vọng có ai đó sẽ thay tôi duy trì nổi thương hiệu”.

Áp lực nợ nần và nỗi buồn phải bán lại thương hiệu được cho là cũng có ảnh hưởng tới hành vi tự tử của McQueen

Và mới đây nhất, vụ tự tử của nữ thiết kế nổi tiếng người Mỹ L’Wren Scott cũng là một trường hợp rất đáng tiếc. Dù các tác phẩm do L’Wren Scott tạo ra tuyệt đẹp và được những ngôi sao hàng đầu Hollywood như Nicole Kidman, Penelope Cruz, Angelina Jolie ưa thích nhưng thương hiệu này vẫn làm ăn thua lỗ. Số nợ cô phải gánh là 6 triệu USD (tương đương với 120 tỉ VND) và hoàn toàn không có khả năng trả nợ.

L’Wren Scott không đủ tiền để thanh toán cho các nhà cung cấp nguyên liệu đầu vào và cả nhân viên của mình. Đồng thời, niềm khao khát thành công và lòng kiêu hãnh của cô bị thực trạng tài chính u ám đập tan. Điều này khiến L’Wren Scott gặp phải khủng hoảng về tâm lý tới mức phải hoãn lại show trình diễn thuộc tuần lễ thời trang.

Các mẫu thiết kế của L’Wren Scott rơi vào tầm vài nghìn đô cho một sản phẩm thông thường, vượt quá khả năng chi trả của nhiều khách hàng, trong khi thương hiệu L’Wren Scott chưa phải là cái tên đầu tiên người ta nghĩ tới khi sẵn sàng bỏ một món tiền lớn… được xem là một số nguyên nhân khiến cô bị khánh kiệt.

Những bộ sưu tập xa hoa có thể dìm nhà thiết kế xuống vũng bùn của nợ nần

Nhà thiết kế Việt Nam trước “bóng ma” tài chính

Tính tới thời điểm này, làng thời trang Việt chưa phải chứng kiến những vụ việc tang thương như những trường hợp kể trên, nhưng giới trong nghề đều truyền tai nhau các câu chuyện về tính khắc nghiệt của thị trường kinh doanh thời trang.

Chẳng hạn như nhà tạo mẫu T.D, vốn học thiết kế nhưng do chưa đủ điều kiện, anh phải đi viết báo. Sau một thời gian đủ vốn, anh mới có thể quay lại với nghề được đào tạo chính quy của mình. Tuy nhiên chỉ sau một vài năm, sản phẩm của thương hiệu riêng bán không chạy, nợ mẹ nợ con liên tục đổ lên đầu nhà. Không kham nổi áp lực này anh đành từ bỏ đam mê, oằn lưng với rất nhiều công việc mỗi ngày nhằm mục đích dần dần trả nợ.

Hay như trường hợp một nhà thiết kế khá nổi tiếng tên N.X khác. Sản phẩm của chị tạo ra mang tính trình diễn, công phu và lộng lẫy nhưng giá cao, ít tính đại chúng và mang cái tôi quá lớn. Điều này khiến thương hiệu của chị cũng rơi vào vòng xoáy nợ nần và đang đứng trên bờ vực phá sản do sản phẩm luôn trong tình trạng ế ẩm.

Cùng thực trạng trên, mới đây một nữ thiết kế được đánh giá cao của làng thời trang Hà thành cũng vừa phải nhượng lại một số cửa hàng của mình để lấy tiền duy trì thương hiệu.

Ngoài ra, chuyện nhà xưởng sản xuất cũng dễ dàng khiến các nhà thiết kế Việt rơi vào thua lỗ. Do không có xưởng riêng và phải đặt may sản phẩm ở các xưởng bên ngoài nên rất dễ xảy ra việc mất mát các mẫu thiết kế. Thời gian gần đây, một nhà thiết kế nam phải kêu trời vì sản phẩm của mình bị nhà xưởng bán lại mẫu mã và sản xuất đại trà tràn ngập khắp thị trường với giá rẻ chỉ bằng 1/20. Tất nhiên người đọc cũng đủ hiểu khách hàng sẽ chọn ủng hộ nhà thiết kế kia hay hàng giá rẻ. Câu chuyện này cũng tương tự với chuyện Tory Burch từng bị thua lỗ 162 triệu USD do các nhà xưởng tại Trung Quốc bán lại mẫu mã của thương hiệu cho các đầu mối sản xuất hàng fake.

“Cơm áo không đùa với khách thơ”. Câu nói này thực tế lại càng đúng trong thời đại kinh tế thị trường. Nếu ngành công nghiệp thời trang thiếu đi tính nghệ thuật thì nó thực sự vô cùng tẻ nhạt. Tuy nhiên nếu nó không có sự tính toán và chút “thực dụng hóa” khi đưa ra thị trường thì những trường hợp nợ nần đầm đìa kể trên sẽ vẫn còn tiếp tục. 

Không biết cân đối giữa nghệ thuật và sự thực dụng sẽ khiến sản phẩm khó bán trên thị trường