Thị trường ô tô Việt Nam, đâu là con số thật

Trong khi phần lớn các nước dùng số liệu xe đăng ký mới làm căn cứ đánh giá thị trường ô tô thì Việt Nam đang chủ yếu dùng báo cáo hàng tháng của VAMA.

Việc này đặt lên vấn đề liệu các thông tin mà Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (tên viết tắt tiếng Anh là VAMA) cung cấp có thực sự phản ánh chính xác thực tế thị trường và ai là người kiểm chứng độc lập cho những con số này.

Sẽ là nguy hiểm nếu các nhà quản lý chỉ dựa vào những số liệu này để hoạch định cho chính sách công nghiệp ô tô, cũng như bản thân các hãng sản xuất ô tô khi làm những phép tính cho sản xuất và kinh doanh của mình.

Hàng tháng VAMA đều đặn gửi báo cáo bán hàng đến các đơn vị báo chí và các cơ quan hữu quan và trong lời dẫn hiệp hội này nói rõ số liệu họ cung cấp là của toàn ngành công nghiệp ô tô bao gồm 18 thành viên của mình. Trong khi đó VAMA không cho biết cách thức lập báo cáo ra sao cũng như nguồn cung cấp các số liệu của các thành viên đưa lên đã được kiểm chứng theo phương thức nào.

Câu hỏi lớn nhất đặt ra là doanh số bán hàng do VAMA đưa ra là dựa trên số lượng xe mà các thành viên của VAMA giao cho đại lý của mình trong tháng đó, hay là số liệu bán lẻ thực tế mà các đại lý bán ra cho khách hàng cuối cùng.

Số liệu nào chính xác

Thông thường các đại lý đặt mua xe của nhà máy và họ chủ động hoàn toàn trong công việc kinh doanh, tăng giảm giá bán cũng như chỉ có họ với biết đích xác lượng bán hàng hay tồn kho trong đại lý của mình. Do đó, các nhà sản xuất xe cũng chỉ nắm rõ được số lượng xe họ giao cho hệ thống đại lý và không phải nhà sản xuất nào cũng kiểm soát chặt chẽ được lượng xe thực tế mà đại lý bán ra tới người mua cuối cùng.

Một đại lý Toyota lớn tại Hà Nội cho biết Toyota Việt Nam nắm được con số bán xe thực tế của đại lý trong tháng thông qua hệ thống kết nối nội bộ giữa các đại lý và nhà máy. Nhưng ngoài Toyota Việt Nam và vài hãng ô tô có vốn đầu tư ngoại áp dụng cách làm việc bài bản này thì liệu các nhà sản xuất khác của VAMA có làm như vậy không.

Một đại lý bán hàng của Vinaxuki đề nghị dấu tên cho biết họ không có nghĩa vụ phải báo cáo chính xác cho nhà máy về con số bán hàng thực tế cũng như lượng tồn kho của mình. Tình trạng này cũng là câu hỏi đặt ra với một số nhà sản xuất nội địa khác như Trường Hải, SAMCO hay VEAM.

Một cựu quản lý của đại lý SAMCO cho biết thông thường họ “chế biến” con số bán hàng rồi gửi cho nhà máy tùy thuộc vào tình hình thị trường, nếu thị trường tốt thì họ thường nói “vống” lượng xe bán ra để nhận được nhiều xe từ nhà máy hơn, và ngược lại.

Sự thật này dẫn đến hai kịch bản ảnh hưởng đến tính chính xác của tổng kết doanh số bán hàng hàng tháng do VAMA đưa ra.

Kịch bản đầu tiên là nếu VAMA chỉ dựa trên số lượng xe mà các nhà máy thành viên giao cho đại lý thì đây sẽ là những số liệu hoàn toàn không phản ánh đúng sức mua của thị trường.

Kịch bản thứ hai là trong trường hợp những con số được tập hợp từ các báo cáo bán hàng của đại lý thì cũng không hoàn toàn chính xác vì bản thân các nhà sản xuất cũng không kiểm soát được lượng bán thực tế tại các đại lý, cũng như lượng tồn kho trong các đại lý.

Ngoài ra còn một kịch bản nữa là liệu khi VAMA đã tập hợp đủ các số liệu này, liệu họ có “chế biến” thành những con số khác theo chiều hướng có lợi cho các thành viên hay không, vì thực tế chưa có một đơn vị độc lập đứng ra kiểm chứng các thông tin này.

Thực tế này ít nhiều ảnh hưởng tới việc hoạch định chính sách của các cơ quan chức năng cũng như mang đến những thông tin không chính xác trên truyền thông và phản ánh không đúng cán cân cung cầu thị trường. Bản thân các nhà sản xuất ô tô hoặc các đại lý cũng không thể dựa vào những con số này để đưa ra kế hoạch hợp lý cho việc sản xuất hay bán hàng của mình.

Điều này cũng cho thấy các cơ quan chức năng cần công khai các số liệu xe đăng ký mới và đăng kiểm, những con số được coi là phản ánh chính xác nhất nhu cầu của thị trường và tương tự như cách làm ở những quốc gia phát triển.