Nếu bạn nghe đến “Bitcoin” mà vẫn chưa thật sự hiểu, hãy tưởng tượng đơn giản thế này:
Bitcoin là tiền, nhưng không có ngân hàng trung ương nào phát hành, không có ai cầm nắm được – tất cả tồn tại trên mạng Internet.

Đó là một đồng tiền kỹ thuật số (cryptocurrency) được tạo ra năm 2009 bởi một người (hoặc nhóm người) bí ẩn dùng biệt danh Satoshi Nakamoto. Mục tiêu của họ là xây dựng một hệ thống tiền tệ phi tập trung, nơi người dân có thể gửi – nhận tiền trực tiếp với nhau mà không cần qua ngân hàng hay trung gian.
Toàn bộ giao dịch của Bitcoin được ghi lại trong một cuốn sổ cái công khai gọi là blockchain. Ai cũng có thể kiểm tra, nhưng không ai có thể sửa. Chính điều này tạo nên niềm tin và tính minh bạch của hệ thống.

Giống như vàng, Bitcoin có giá trị vì khan hiếm – chỉ có 21 triệu đồng Bitcoin được tạo ra trong lịch sử, và hiện đã đào được khoảng 19,93 triệu. Ngoài ra, nó còn có giá trị vì:
•    Không bị kiểm soát bởi chính phủ nào, không thể bị in thêm như tiền giấy.
•    Giao dịch xuyên biên giới, 24/7, không cần ngân hàng.
•    Nhiều người coi là “vàng kỹ thuật số” – tài sản lưu trữ giá trị trong thời kỳ lạm phát.
Nhưng khác với vàng, Bitcoin chỉ tồn tại trên Internet, và giá của nó phụ thuộc hoàn toàn vào cung – cầu thị trường. Chính vì vậy, nó có thể tăng chóng mặt – hoặc sụp đổ trong chớp mắt.

Tuần giữa tháng 10/2025, thị trường tiền số toàn cầu rung chuyển dữ dội. Chỉ trong vài ngày, hơn 19 tỷ USD vị thế ký quỹ bị “thổi bay”, hàng triệu nhà đầu tư trắng tay. Giá Bitcoin – đồng tiền số có vốn hóa lớn nhất thế giới, có lúc lao xuống sát 110.000 USD, trước khi hồi nhẹ quanh 112.000–113.000 USD vào ngày 15/10.
Vốn hóa thị trường của Bitcoin cũng co lại mạnh, còn khoảng 2,25 nghìn tỷ USD, giảm hàng trăm tỷ chỉ trong một tuần. Dù vậy, nó vẫn chiếm hơn 50% tổng giá trị toàn thị trường tiền mã hóa, khẳng định vị thế “ngai vàng” của mình giữa cơn sóng dữ.
“Đây là cú điều chỉnh lớn nhất kể từ đầu năm, khi đòn bẩy quá cao kết hợp tâm lý hoảng loạn đã tạo ra hiệu ứng domino”– Matthew Dibb, chuyên gia phân tích thị trường tài sản số, Singapore.

Các chuyên gia cho rằng đợt “sập” vừa rồi không chỉ là “tai nạn”, không đến từ một nguyên nhân duy nhất mà là tổng hòa của nhiều yếu tố: kỹ thuật, tâm lý và vĩ mô. 
Thứ nhất, thị trường phái sinh Bitcoin đang bị đòn bẩy hóa quá mức. Khi giá bắt đầu giảm, các vị thế ký quỹ bị thanh lý hàng loạt, kéo giá xuống nhanh hơn – giống như dây chuyền domino. “Một khi các lệnh thanh lý kích hoạt, giá lao dốc chỉ trong vài phút là chuyện bình thường,” ông Dibb nhận xét.
Thứ hai, các yếu tố vĩ mô – như căng thẳng thương mại Mỹ – Trung và rủi ro địa chính trị – khiến nhà đầu tư rút tiền khỏi tài sản rủi ro. Thị trường chứng khoán giảm, vàng tăng, và tiền điện tử cũng chịu chung làn sóng tháo chạy.
Cuối cùng, những thông tin tiêu cực về vụ điều tra các sàn giao dịch và tịch thu tài sản liên quan tới hoạt động rửa tiền càng làm tâm lý hoang mang lan rộng. Sự thiếu minh bạch của nhiều sàn phái sinh khiến biến động càng dữ dội.
 

Nhiều nhà đầu tư cá nhân mất toàn bộ vốn chỉ sau một đêm. Trên các diễn đàn, tràn ngập lời than thở: “Tôi tưởng Bitcoin chỉ giảm nhẹ, ai ngờ sàn thanh lý luôn vị thế lúc đang ngủ.”
Đằng sau những con số lạnh lùng là hàng triệu câu chuyện nhỏ của những người tin rằng Bitcoin chỉ có tăng. Không ít người coi đây là “vàng kỹ thuật số” – nơi trú ẩn an toàn – nhưng thực tế, Bitcoin vẫn là tài sản biến động mạnh bậc nhất hành tinh.
“Thị trường này không dành cho những ai yếu tim,”
– Philip Gradwell, chuyên gia kinh tế blockchain tại Chainalysis.

Bất chấp những cú sập ngắn hạn, nhiều nhà phân tích vẫn tin vào sức sống dài hạn của Bitcoin. Bởi chỉ còn chưa đầy 1,5 triệu BTC có thể được khai thác trong 120 năm tới – và nguồn cung khan hiếm là yếu tố cốt lõi khiến giá có thể tiếp tục tăng về dài hạn.
Các quỹ đầu tư tổ chức vẫn âm thầm tích lũy Bitcoin. Một số ETF Bitcoin giao dịch tại Mỹ đạt dòng vốn ròng dương trở lại sau cú sập, cho thấy niềm tin dài hạn chưa biến mất.
“Biến động là bản chất của thị trường non trẻ. Nhưng càng qua mỗi chu kỳ, Bitcoin càng chứng minh sức bền,”– Mike Novogratz, CEO Galaxy Digital.

Thị trường tiền số luôn chứa đựng hai mặt: cơ hội sinh lời khổng lồ và rủi ro thua lỗ khó lường. Bitcoin, dù đã trải qua hơn 15 năm tồn tại, vẫn chưa thoát khỏi bản chất của một “biển lớn – sóng lớn”.
Với hơn 19,9 triệu đồng đã được khai thác, nguồn cung gần như cạn kiệt, Bitcoin vẫn là một biểu tượng của sự khan hiếm trong thế giới kỹ thuật số. Nhưng đi cùng sự khan hiếm đó là biến động khốc liệt, nơi chỉ những người hiểu rõ cuộc chơi mới có thể tồn tại.
“Bitcoin không chết, chỉ những người đầu tư mà không hiểu nó mới thua lỗ”– Một nhà đầu tư kỳ cựu trên sàn Binance bình luận.

Khi được hỏi “người mới nên làm gì giữa biển sóng tiền số?”, các chuyên gia đều có cùng thông điệp: đừng lao vào thị trường này nếu chưa thật sự hiểu.

1. Hiểu trước khi đầu tư

“Hãy coi Bitcoin như một công nghệ, không chỉ là cơ hội làm giàu nhanh”– Anthony Pompliano, nhà đầu tư và chuyên gia tiền số.

Ông khuyến nghị người mới nên dành ít nhất vài tuần để học về cách vận hành blockchain, ví lạnh, bảo mật, và các rủi ro tiềm ẩn trước khi bỏ tiền.

2. Đầu tư bằng tiền “có thể mất”

“Bitcoin có thể tăng gấp đôi, nhưng cũng có thể giảm một nửa. Nếu bạn không chịu nổi việc mất tiền, hãy đứng ngoài”– Lyn Alden, chiến lược gia đầu tư toàn cầu.

Theo bà Alden, người mới chỉ nên dành dưới 10% tổng danh mục cho tiền số, coi đó là khoản đầu tư mạo hiểm.

3. Không dùng đòn bẩy, không FOMO

“Đòn bẩy và tâm lý sợ bỏ lỡ (FOMO) là hai kẻ giết chết nhà đầu tư nhanh nhất”– Changpeng Zhao, cựu CEO Binance.

Ông nhấn mạnh, nhiều người không thua vì chọn sai coin, mà vì vào sai thời điểm với số tiền vượt khả năng chịu đựng.

4. Tự nắm giữ tài sản của mình

Nhiều chuyên gia khuyên nhà đầu tư nên giữ Bitcoin trong ví cá nhân (cold wallet), thay vì để trên sàn giao dịch, nhằm tránh rủi ro sàn bị hack hoặc đóng băng tài khoản.

5. Kiên nhẫn và kỷ luật

“Ai cũng nói mua Bitcoin để giàu nhanh, nhưng người chiến thắng là người giữ được kỷ luật lâu dài”– Cathie Wood, CEO ARK Invest.

Các nhà đầu tư kỳ cựu đều nhấn mạnh: Bitcoin thưởng cho người kiên nhẫn, trừng phạt người nóng vội.