Bí kíp thi THTP quốc gia đạt điểm cao môn ngữ văn

Bằng kinh nghiệm của người dạy luyện thi nhiều năm, đồng thời là soạn giả của nhiều bộ sách luyện thi môn ngữ văn, tôi xin chia sẻ với thí sinh một số kỹ năng then chốt để đạt điểm cao cho môn ngữ văn trong kỳ thi sắp đến.

1.Cấu trúc đề và thời gian làm bài: Đề thi năm nay (2018) cũng như năm 2017, nghĩa là có cấu trúc gồm 2 phần:

- Phần I: Đọc hiểu (3 điểm) gồm văn bản có thể là thơ hoặc văn xuôi. Thí sinh sẽ trả lờ 4 câu hỏi cho phần này theo những cấp độ từ nhận biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao.

- Phần II: Làm văn (7 điểm) gồm 2 câu.

Câu 1 (2 điểm): Thí sinh sẽ trình bình luận về một vấn đề thuộc phạm vi xã hội bằng đoạn văn 200 từ.

Câu 2 (5 điểm): Thí sinh cảm nhận, phân tích, chứng minh... về một tác phẩm, hoặc một giác độ nào đó của nó trong chương trình 11 và 12. Toàn bộ thời gian làm bài của thí sinh cho môn ngữ văn là 120 phút.

2. Hướng dẫn kỹ năng làm bài:

a. Phần đọc hiểu: Có những câu hỏi thường gặp như sau

- Câu nhận biết thường là: Phương thức biểu đạt, phong cách ngôn ngữ, phương thức trần thuật, thể thơ,...

- Câu thông hiểu thường là: Nội dung tác phẩm, nội dung đoạn văn bản, các thao tác lập luận, thao tác cấu tạo văn bản.

- Câu vận dụng thấp thường là: chỉ ra các biện pháp nghệ thuật và ý nghĩa của biện pháp nghệ thuật đó.

- Câu vận dụng cao thường là: từ văn bản đã cho, anh (chị) viết 6,7 dòng trình bày quan điểm của mình theo yêu cầu của đề. Có khi yêu cầu trình bày quan điểm theo thao tác tạo lập văn bản.

Để thực hiện tốt phần đọc, hiểu, thí sinh cần nắm rõ, chắc những công cụ về tiếng Việt, như sau:

- Tu từ từ vựng; Tu từ ngữ âm; Tu từ cú pháp.

- Các phương thức biểu đạt và các phong cách ngôn ngữ trong tiếng Việt.

- Các thao tác lập luận và thao tác tạo lập văn bản.

- Ngoài ra, các em phải cần nhận biết nội dung và phân tích được nội dung tác phẩm để tìm ra ý nghĩa (tác dụng, hiệu quả nghệ thuật của đoạn văn bản).

Lưu ý: Phần đọc hiểu, các em dành thời gian tối đa từ 10 đến 12 phút. Các em có quyền chọn câu dễ làm trước của phần này.

b. Phần viết đoạn văn nghị luận xã hội 200 từ

Phần này các em có thể viết thành 250 từ dù đề yêu cầu 200 từ. Thời gian cho phần này, các em phân phối không vượt quá 15 phút.

Cách viết một đoạn văn, nghĩa là tạo lập hình thức và nội dung văn bản cần hướng tới. Về hình thức các em có thể kết cấu đoạn theo kiểu: Tổng, phân hợp, diễn dịch, hoặc quy nạp... Thông thường người ta viết theo tổng, phân, hợp như sau: Phần đầu giới thiệu được câu văn chủ đề. (tổng); phần tiếp theo nghị luận chi tiết phần chủ đề (phân); cuối cùng viết câu văn chủ đề lần nữa, nhưng nâng cao, mở rộng (hợp).Lưu ý các em rằng, chúng ta phải có phản xạ rằng các tư tưởng đạo lý, hoặc hiện tượng đời sống mà đề đưa ra đều hướng chúng ta nêu quan điểm, nhận định và cuối cùng là bài học rút ra để bản thân, cuộc sống đẹp đẽ hơn, đáng sống hơn. Các em phải nhớ đề yêu cầu là một đoạn văn, cho nên em xuống dòng một lần là thành 2 đoạn, xuống dòng 2 lần thành 3 đoạn và vô hình trung em viết thành bài văn nghị luận. Như vậy, các em phạm quy về kỹ năng viết đoạn, sai với yêu cầu của đề khiến em mất hết điểm câu này.

Bí kíp thi THTP quốc gia đạt điểm cao môn ngữ văn - 1

Học sinh lớp 12 ôn thi môn văn. Ảnh: Tấn Thạnh

c. Phần nghị luận văn học

Đây là phần chiếm số điểm rất cao (5 điểm). Ngữ liệu của nó gồm các tác phẩm trong chương trình 11 và 12 với các thể loại sau: Truyện, thơ, tùy bút, bút ký, văn chính luận, kịch,... (lưu ý còn có 2 bài văn nghị luận nữa là: "Một thời đại trong thi ca" của Hoài Thanh, thuộc chương trình 11 và bài "Nguyễn Đình Chiểu ngôi sao sáng trên bầu trời văn nghệ dân tộc" của Phạm Văn Đồng, thuộc chương trình 12).

Những chủ đề chính là: chủ nghĩa nhân đạo, chủ nghĩa yêu nước anh hùng. Đây là 2 mảng thường ra thi trong nhiều năm. Ngoài ra còn những tác phẩm thiên và trữ tình trong thơ và vừa tự sự vừa trữ tình trong tùy bút và bút ký.

Để làm tốt phần này, trước tiên em phải đọc kỹ văn bản trong sách giáo khoa để nắm nội dung, chủ đề, cảm hứng chủ đạo, hình tượng nghệ thuật, hình tượng nhân vật, thông điệp của tác phẩm và để có dẫn chứng minh họa. Phần ghi nhớ trong sách giáo khoa đã cơ bản tóm tắt được trọng tâm của tác phẩm: nội dung, chủ đề, nghệ thuật.

Các em tránh lan man trong mở bài và biết tạo các luận điểm để nghị luận. Trong quá trình nghị luận, phải đưa dẫn chứng minh họa làm rõ ý nghĩa chủ đề. Lưu ý phải xoay quanh phần ghi nhớ để tránh lạc đề. Cách dẫn chứng, các em có thể sử dụng hòa quyện giữa hình thức gián tiếp và trực tiếp.

Khi tóm tắt một đoạn văn cần nghị luận mà không cần nhớ hết từng câu chữ, nhưng đảm bảo ý và không cần bỏ trong ngoặc kép, thì đó là dẫn chứng gián tiếp. Phần dẫn chứng trực tiếp phải chính xác tuyệt đối bỏ trong ngoặc kép, không cần quá dài, nhưng phải chọn chi tiết có tính chất linh hồn" của đoạn văn. Phần thân bài, các em có thể kết cấu theo tổng, phân, hợp: phần tổng giới thiệu sơ lược cuộc đời sự nghiệp tác giả, khái niệm thể loại và khái quát tác phẩm; Phần phân, tạo tác luận điểm và nghị luận; phần hợp, tức là nhận định chung.

Ở phần này các em không được nghị luận mà tóm lại những vấn đề đã nghị luận. Thời gian viết cho câu nghị luận văn học ít nhất phải 90 phút. Sau cùng các em dành tầm 5 phút để xem lại toàn bộ bài thi của mình, để tránh những sai sót đáng tiếc. Bên cạnh việc làm bài tốt về nội dung, thì phần hình thức trình bày cũng rất quan trọng. Vì vậy, các em tránh tẩy xóa, bôi nhớp bài và đặt biệt không bỏ quãng trống trong bài làm vì đó có thể bị xem xét là ký hiệu riêng, khiến bài của em phạm quy. Chữ đẹp, trình bày đẹp là một ưu thế của bài viết. Nếu viết không đẹp, thì ít nhất phải chữ rõ ràng.

Thầy Nguyễn Đức Hùng (giáo viên Trường THPT Vĩnh Viễn, TP HCM)