Sắc màu lễ hội Chămpa

Mỗi năm, người Chăm có nhiều lễ hội. Hầu hết các lễ hội này đều mang nhiều ý nghĩa, đậm bản sắc nhân văn và là dịp để sẻ chia với những người nghèo khó trong cộng đồng.

Trải qua nhiều biến động, đến nay, đồng bào Chăm ở An Giang vẫn giữ được những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của mình. Điều này thể hiện qua hàng loạt lễ hội diễn ra quanh năm của người Chăm, như: Lễ tạ ơn, lễ cầu an, lễ hội đua ghe ngo, lễ mừng sinh nhật giáo chủ Mohammed, lễ Ramadan, lễ hội Roya...

Ramadan sẻ chia

Lễ tạ ơn (Asura) thường được tổ chức vào mùng 10 tháng giêng Hồi lịch (sau âm lịch 1-2 ngày). Theo truyền thuyết của người Chăm dòng Islam, xưa kia có một trận đại hồng thủy nhấn chìm tất cả làng mạc, gây khốn đốn cho người dân.

Lúc đó, một vị thần đã dùng gỗ đóng một chiếc bè lớn chở mọi người đi lánh nạn. Về sau, cứ tới ngày này, người dân lại nhớ đến công ơn của vị thần kia nên hành lễ, nấu món ăn cúng bái, tạ ơn.

Người Chăm Islam ở An Giang hiện có hai dòng theo đạo cũ và đạo mới. Theo ông Ismal, giáo cả làng Chăm Châu Phong, xã Châu Phong, huyện Tân Châu, một bộ phận người Chăm theo đạo mới không tin truyền thuyết vừa kể trên nên không làm lễ Asura; còn người Chăm theo đạo cũ thì duy trì lễ này hằng năm.

Ông Yatà, giáo cả làng Chăm Châu Giang, xã Phú Hiệp, huyện Phú Tân, cho biết lễ cầu an là xin thánh Allah ban cho con người sức khỏe để làm ra lúa gạo. Đua ghe ngo là môn thể thao truyền thống của đồng bào Chăm An Giang, thường được tổ chức thi đấu, giao lưu giữa 4 dân tộc anh em trong tỉnh.

Còn lễ mừng sinh nhật nhà tiên tri - giáo chủ Mohammed vào ngày 12-4 Hồi lịch hằng năm là dịp để con cháu người Chăm tìm hiểu về cội nguồn, về sự ra đời của đạo Hồi. “Lễ mừng sinh nhật giáo chủ Mohammed diễn ra trong 2 ngày, lúc này giáo dân sẽ tập trung ở thánh đường nghe giáo cả giảng đạo, kể lại những câu chuyện về giáo chủ” – giáo cả Yatà cho biết.

Lễ quan trọng nhất của người Chăm là Ramadan - lễ nhịn ăn hoặc tháng ăn chay. Ramadan kéo dài từ mùng 1 đến ngày 30 của tháng thứ 9 Hồi lịch. Bước vào tháng Ramadan, trừ trẻ em dưới 15 tuổi, mọi người Chăm còn lại phải nhịn ăn từ 4 giờ 15 phút đến 18 giờ 15 phút mỗi ngày.

Các bạn trẻ người Chăm An Giang biểu diễn văn nghệ trong một dịp lễ hội

Sau giờ này, người ta có thể ăn uống thoải mái. Ông Yatà tiết lộ: “Những người già cả, bệnh tật không thể nhịn ăn thì phải “trả gạo” mỗi ngày 1 kg để san sớt cho người nghèo. Ý nghĩa của lễ Ramadan này là sự sẻ chia, cảm thông với những người nghèo khó, thiếu ăn, thiếu mặc trong cộng đồng để mọi người yêu thương nhau hơn; đồng thời rèn luyện cho họ sự tiết chế, chống những cám dỗ vật chất”.

Gần đây, lễ Ramadan còn là dịp để du khách và những người ngoại đạo đến các làng Chăm vui chơi, tìm hiểu nét văn hóa độc đáo này. Các công ty du lịch còn tổ chức các chuyến tham quan kết hợp ẩm thực đặc sản của người Chăm vào tháng ăn chay, tất nhiên là trong khoảng thời gian đã qua giờ nhịn ăn của họ.

Roya thêm tuổi mới

Kết thúc tháng Ramadan, đồng bào Chăm An Giang bước vào lễ hội Roya - Tết dân tộc. Roya chia làm hai giai đoạn: Tiền Roya (Roya Fitry) và Roya chính (Roya Phik Trok hay Haji). Theo ông Yatà, Roya Fitry là thời gian để mọi người chuẩn bị nhà cửa, nuôi thúc dê, bò hoặc tranh thủ đi làm kiếm tiền về ăn Tết.

“Tại An Giang, Haji chỉ diễn ra từ mùng 10 đến 13-12 Hồi lịch; trong khi lễ hội Haji của người gốc đạo ở Malaysia kéo dài đến 7 ngày. Vào những ngày này, các thánh đường sẽ mổ bò, dê chia cho cả làng ăn Tết. Tính theo Hồi lịch, vào lễ hội Roya, mỗi người Chăm thêm một tuổi mới” - ông Yatà cho biết.

Dịp Roya, nam giới từ 15 tuổi trở lên sẽ đến giáo đường hành lễ, cầu nguyện trong một ngày, những ngày còn lại đến nhà hàng xóm thăm hỏi, chúc tụng, chia nhau những món bánh, miếng thịt. Nhờ đó, cộng đồng người Chăm ở An Giang rất gắn bó, thân thiết với nhau. Chính vì vậy, cộng đồng người Chăm An Giang còn gọi lễ hội này là “Roya yêu thương”.

Theo giáo cả Ismal, Roya còn là dịp để người Chăm theo đạo Hồi hành hương về thánh địa Mecca ở Ả Rập Saudi. “Những người giàu có năm nào cũng hành hương về thánh địa Mecca. Người Hồi nào chưa đến thánh địa này một lần thì chết cũng còn hối tiếc” - ông Ismal tâm sự.

Vào dịp lễ Roya, nhiều du khách nước ngoài hay các cộng đồng dân tộc anh em đến các làng Chăm An Giang tham quan, chung vui đều được các gia đình người Chăm thết đãi hết sức chân tình, nồng hậu.

Xóa bỏ nhiều tập tục cũ

Do tiếp thu những giá trị của các nền văn hóa khác, người Chăm An Giang dần xóa bỏ nhiều tập tục cũ. Điển hình như sa-gâm (cấm cung).

Phụ nữ Chăm An Giang không còn phải che kín mặt khi ra đường; được đến những điểm vui chơi, giải trí...

Khác với trước đây, ngày nay, dịp lễ cưới là cơ hội để các bạn trẻ người Chăm vui chơi thỏa thích. Khi có đám cưới, dù nhà gái hay nhà trai không mời gọi song tất cả thanh niên trong làng vẫn tự nguyện xúm lại giúp hai bên trang hoàng nhà cửa. Đám cưới diễn ra trong 3 ngày:

Ngày nướng bánh (Âm Ha), ngày nhóm họ (Pa Thưng - Pa Gú) và ngày lễ lên ghế. Vì theo chế độ mẫu hệ nên nhà trai đưa chú rể sang nhà gái chứ không rước dâu. “Dù vậy, khi đã thành vợ chồng, cả hai đều cùng làm việc, chăm lo cuộc sống chung chứ không phải người vợ quyết định hết mọi việc hay làm chủ gia đình” – giáo cả Yatà cho biết.

Nguồn: [Link nguồn]Nguồn: [Link nguồn]