Bí quyết thành công trong ngành IT không phải từ tấm bằng đại học

Tôi không khuyên bạn bỏ học đại học giống như Bill Gates, nhưng với một ngành đặc biệt như CNTT, bí quyết thành công không phải là tấm bằng đại học, mà là một điều khác…

Những số liệu gây sốc…

Aspires Minds National Employment (AMNE), một công ty chuyên đánh giá năng lực nhân sự toàn cầu, mới đây vừa phát hành một báo cáo về thực trạng năng lực kĩ sư ngành IT. Theo đó:

- Yêu cầu “viết mã đúng chức năng và đúng logic đã mô tả”; chỉ 2,1% lập trình viên Trung Quốc đạt được, con số của Mỹ là 18,8%.

- Yêu cầu chỉ cần viết mã đúng, có thể có một ít lỗi hiếm; thêm 15,3% lập trình viên của Mỹ đạt yêu cầu còn Trung Quốc chỉ thêm được 0,5%.

-  Mức độ ở giữa, lập trình ở trình độ cơ bản, phạm nhiều lỗi cơ bản: 81% lập trình viên Trung Quốc, 61,8% lập trình viên Mỹ.

-  Có đến 10,4% kĩ sư IT người Trung Quốc bị đánh giá là lập trình kém, không viết nổi một đoạn mã; con số này chỉ 4,1% đối với kĩ sư CNTT người Mỹ.

Báo cáo của AMNE tương đối gây sốc với các chuyên gia giáo dục, bởi kết quả “đầu ra” của đào tạo kĩ sư xem ra khá tệ hại. Giới làm CNTT lại tỏ ra khá bình thản với thực tế này, bởi họ đã phải đối phó với tình trạng này trong rất nhiều năm trở lại đây.

Ngành phát triển nóng, lợi và hại gì?

Một dự báo nhận lực ước tính đến năm 2025, nước Úc thiếu hụt 100.000 lập trình viên; Việt Nam thiếu hụt khoảng 200.000 coder; còn ở Mỹ, con số này gấp năm lần, 1 triệu người.

Việc nhu cầu nhân lực nóng dẫn đến mặt bằng lương tăng cao và mời gọi nhiều bạn trẻ đam mê công nghệ tham gia ngành này, nhưng nó cũng có nhiều hệ quả bất lường khác.Thực tế cho thấy sinh viên trở nên lười biếng hơn, do không bị áp lực phải học giỏi, tại sao ta phải cố gắng khi mà ra trường là được săn đón? Về đào tạo, các trường đại học cũng không có nhiều động lực chuyển đổi khi mà chẳng phải làm gì thì sinh viên trường dễ dàng tìm được việc làm đúng ngành nghề.

Hệ quả hợp lại là chương trình đào tạo kĩ sư phần mềm đang trở nên tụt hậu so với nhu cầu thực tế khi chất lượng nhân lực không đáp ứng được nhu cầu tuyển dụng.

Nhân lực công nghệ thông tin đang vô cùng nóng (ảnh chụp tại một cuộc thi lập trình)

Tại Việt Nam, một số chuyên gia có tiếng trong ngành cho rằng kĩ sư IT loại khá-giỏi chỉ khoảng 1-2%, còn kĩ sư không có năng lực lập trình vào khoảng 50-60%. Trong một bài phát biểu ngày 30/3/2019, bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết chỉ 30% cử nhân CNTT ra trường có thể làm việc được ngay, 70% phải đào tạo lại.

Điều gì tạo nên chất lượng của chương trình đào tạo?

Rõ ràng có sự vượt trội trong chất lượng đào tạo kĩ sư phần mềm ở Mỹ so với các quốc gia khác. AMNE đã chỉ ra vấn đề lớn nhất của hệ thống đào tạo lập trình viên tại Ấn Độ và Trung Quốc:

1.Chỉ 3% sinh viên được đào tạo những công nghệ mới phù hợp với nhu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 chẳng hạn như trí tuệ nhân tạo, học máy, khoa học dữ liệu,…

2.Chỉ 7% sinh viên có làm một dự án nào đó trước khi tốt nghiệp.

Rõ ràng các chương trình đào tạo đại học đang không theo kịp với nhu cầu thực tế thị trường; không có sự đổi mới trong giáo trình, và không gắn kết giữa đào tạo và doanh nghiệp.

Đào tạo đại học ở Việt Nam cũng gặp vấn đề tương tự, các chương trình đào tạo thường được thiết kế từ hàng chục năm trước và hầu như không thay đổi gì nhiều. Chẳng hạn như giáo trình của một trường đại học hàng đầu vẫn còn dạy lập trình flash là một công nghệ web cổ điển đã bị khai tử.

Thậm chí, trường đại học muốn đổi mới chương trình cũng “lực bất tòng tâm” vì giảng viên không có kinh nghiệm với công nghệ mới, nếu kết hợp với doanh nghiệp phần mềm để giảng dạy thì gặp rào cản là giảng viên của doanh nghiệp không đạt chuẩn đứng lớp bậc đại học.

Sự chậm trễ trong đổi mới của các trường đại học đem lại ưu thế lớn cho các chương trình đào tạo lập trình online hoặc chuyên sâu ứng dụng thực tế bởi những chương trình này đổi mới nội dung hàng năm và giảng viên đứng lớp của họ là những chuyên gia đã làm việc nhiều năm trong ngành.

Bằng đại học có giúp được gì bạn trong ngành CNTT?

Câu trả lời là KHÔNG, không phải chỉ ở Việt Nam, Ấn Độ hay Trung Quốc; mà ngay cả ở Mỹ.

Bài viết mới đây trên Glassdoor tiết lộ hầu hết các ông lớn trong ngành công nghệ như Apple, Google, IBM,… đã bỏ yêu cầu bằng cấp trong tuyển dụng. Trên Quora, một nhân viên cao cấp của Google tiết lộ bộ phận tuyển dụng của Google không quan tâm đến điểm số, họ chỉ quan tâm đến thái độ và kiến thức thực tế của ứng viên.

Tại Việt Nam, trong khi hầu hết các doanh nghiệp phần mềm chỉ cần ứng viên có năng lực chuyên môn, một vài cơ quan nhà nước vẫn yêu cầu đầu vào là bằng đại học. Vấn đề duy nhất là những cơ quan nhà nước này hầu như không có cơ hội phát triển năng lực chuyên môn dành cho dân IT.

Lời giải nào cho bài toán nhân lực?

Những chương trình đào tạo thích ứng với nhu cầu của ngành đang trở nên phổ biến và dần sẽ thay thế lề lối đào tạo cũ; kỉ nguyên này được bắt đầu với những sản phẩm đào tạo mở dựa trên nhu cầu của ngành.

Chỉ sau vài năm, học viên hoàn thành các khóa trên Coursera thậm chí còn được đánh giá cao hơn kĩ sư CNTT khi tuyển dụng trong ngành AI vì start-up này liên tục cập nhật nội dung đào tạo của họ. Hoặc như chương trình lập trình viên quốc tế Aptech của Ấn Độ, với khung chương trình hoàn toàn dựa trên yêu cầu từ các doanh nghiệp phần mềm và yêu cầu sinh viên phải hoàn thành 4 project mới có thể tốt nghiệp.

Không phải tự nhiên các doanh nghiệp phần mềm đang loại bỏ yêu cầu bằng cấp trên lá đơn xin việc và thay thế việc săm soi bảng điểm bằng những bài test chuyên môn; thực tế đã dạy họ rằng, những người thành công trong ngành này không phải vì có tấm bằng đại học loại giỏi, mà là vì các bạn đó sẵn sàng bỏ học đại học, để ngồi làm project.