Sự kiện làng xe Việt năm 2012

Xe ế ẩm, tình trạng cháy xe lại bùng phát, hàng loạt chính sách gây khó khăn cho thị trường ôtô nằm trong số các sự kiện nổi bật của thị trường trong nước năm vừa qua.

Xe máy: sản xuất đạt 10, chỉ bán được 6

Năm 2012 là đỉnh điểm sự khó khăn của thị trường xe máy nhiều năm qua và thậm chí lượng tiêu thị còn giảm xuống, dù trước đó một năm, các hãng liên tục động thổ xây dựng nhà máy mới. Các đại lý của một vài hãng lớn hoàn toàn không còn hiện tượng bán xe cao hơn giá niêm yết, thậm chí với một số mẫu xe gái bán thực tế còn thấp hơn. Nguyên nhân chính được cho là kinh tế khó khăn, nhưng còn do nhu cầu của người dân đã bão hòa.

Hiện nay, tổng năng lực sản xuất xe máy trong nước đã vào khoảng 5 triệu xe/năm, trong khi lượng tiêu thụ năm 2012 ước tính khoảng 3,1 triệu chiếc, thấp hơn năm 2011 chừng hơn 200 nghìn xe. Tức là cầu chỉ chiếm 60% năng lực của cung. Không phải vô cớ mà tại lễ ra mắt chiếc Air Blade mới ngày cuối tháng 12, ông Masayuki Igarashi, Tổng giám đốc Honda Việt Nam cho biết 2013 thị trường xe máy sẽ vẫn khó khăn. Trong khi đó, cuộc chạy đua giành thị phần lại căng thẳng hơn bao giờ hết. Honda Việt Nam tung ra phiên bản mới của một loại xe, từ Wave cho đến Air Blade và PCX, đặc biệt là chiếc SH với động cơ mới và giá giảm hàng chục triệu đồng so với trước đó. Mạnh mẽ hơn nữa, Yamaha Việt Nam cách tân toàn bộ các sản phẩm chính, gồm Nouvo, Exciter và Jupiter. Tuy nhiên, đáng kể nhất là sự trở lại mạnh mẽ của Suzuki Việt Nam, khi đồng thời tung ra một loạt xe côn tay hạng bình dân, đồng thời cung cấp rất nhiều mẫu xe phân phối lớn cao cấp. Chưa kể mới đây Naza Bikes, một hãng xe máy Malaysia, cũng đang nhăm nhe vào Việt Nam.

Người tiêu dùng trong nước vì vậy sẽ có lựa chọn đa dạng hơn với sản phẩm ở nhiều phân khúc. Nhưng với các nhà sản xuất có sản phẩm ở các phân khúc tương đồng, cuộc đua cạnh tranh giành sự quan tâm của thị trường sẽ càng trở nên quyết liệt.

Thị trường ôtô giảm… hơn cả Hy Lạp

Đấy là lời ca thán của Tổng Giám đốc Ford Việt Nam trong buổi gặp mặt báo chí tại Triển lãm ôtô Việt Nam 2012 vào tháng 9. Sau 11 tháng đầu năm. Hiệp hội Các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA) thống kê tổng lượng xe bán ra trên toàn thị trường trong 11 đầu năm là 71.860 chiếc, vẫn giảm đến 28% so với cùng kỳ năm ngoái. Theo ước tính cảu VAMA trong tháng 12, lượng tiêu thụ của cả năm nay chỉ đạt 102 nghìn chiếc, đã tăng đáng kể so với ước tính của tháng 11 là 94 nghìn chiếc, tương đương với năm… 2007.

Xe lắp ráp trong nước gặp khó khăn vì nhiều lý do, xe nhập khẩu nguyên chiếc cũng chẳng kém. Tổng lượng ôtô nhập khẩu về nước trong năm đạt 27.000 chiếc với giá trị 605 triệu USD, giảm tới 49,8% về lượng và 41,2% về giá trị so với năm 2011.

Cho dù khó khăn là thế, có một nghịch lý là nhiều mẫu xe sang cực hiếm vẫn được nhập khẩu về Việt Nam, điển hình là một chiếc Bugatti Veyron, được coi là vua của mẫu xe mới ra mắt từ các nhà sản xuất, nhập khẩu, từ xe nhỏ giá rẻ đến xe bán tải, xe đa dụng, xe thể thao đa dụng, hay là xe sang bạc tỷ, với nhiều cái tên như Toyota FT-86, Mazda MX-5, Renault Megane, Huyndai Genesis, Nissan 307Z, BMW 3-series, Audi A5 Sportback, Mercedes-Benz với ML-Class, Ford với Focus… Đặc biệt trong số này Toyota gây sốc khi tung ra thế hệ Camry mới, bỏ lựa chọn động cơ 3.0 và quan trọng nhất, giá chỉ còn 982 triệu đồng cho phiên bản thấp nhất.

Triển lãm ôtô đầu tiên có các nhà nhập khẩu

Triển lãm ôtô Việt Nam 2012 được quảng cáo là đã thu hút gần 120.000 lượt khách tham quan, với 75 mẫu xe trưng bày và khoảng 100 hợp đồng mua xe được ký kết tại chỗ. Bất chấp một vài sự cố do cách tổ chức, nhưng triển lãm ôtô năm qua đánh dấu lần đầu tiên có các nhà phân phối xe nhập khẩu chính hãng, với 6 trên tổng số 13 đơn vị tham dự triển lãm. Theo ban tổ chức, các triển lãm ôtô hằng năm từ nay trở đi sẽ không còn là triển lãm riêng của các thành viên VAMA.

Điều này không chỉ tạo nên những sự kiện có quy mô lớn hơn, mang lại cho khách tham quan cơ hội chiêm ngưỡng nhiều mẫu xe hơn, mà còn gỡ bí cho cả VAMA. Xét cho cùng, trong số các thành viên Hiệp hội, đến lúc này chả còn mấy đơn vị là không bán xe nhập khẩu nguyên chiếc. Cứ nhìn vào tình hình vài năm trở lại đây hầu như không có một sự đầu tư thêm nào, ngoài Mercedes-Benz Việt Nam và Suzuki Việt Nam trong năm qua, có thể dự đoán Việt Nam sẽ trở thành thị trường dành cho ôtô nhập khẩu những năm tới. Và VAMA có lẽ nên đổi thành Hiệp hội các nhà phân phối và sản xuất ôtô Việt Nam.

Chính sách xoáy quanh chiếc ôtô

Nói cho công bằng, trong năm vừa qua cả ôtô và xe máy đều trở thành đích ngắm của các sự điều chính sách. Tuy nhiên, ôtô mới là mục tiêu chính, còn xe máy thì có hay không cũng được.

Chính sách ôtô liên tục thay đổi. Đầu tiên xe cũ bị áp cùng lúc cả thếu nhập khẩu như xe mới và thuế tuyệt đối tùy theo dung tích. Rồi tiếp đến là đề nghị áp thuế với xe của Việt Kiều, cho dù điều này lợi bất cập hại, ảnh hưởng đến chính sách kêu gọi người Việt đầu tư vào trong nước.

Cú nặng nhất phải kể đến là việc từ đầu năm, thuế trước bạ ôtô tăng lên tối đa 20% và lập tức Hà Nội là địa phương đầu tiên áp dụng, cùng với phí cấp biển nâng từ 2 triệu lên 20 triệu đồng, còn ở TP.HCM cũng là 15%. Một số địa phương khác cũng được thể tế nước theo mưa, dù không thể gặp cảnh tắc nghẽn giao thông như 2 thành phố trên.

Cũng với lý do hạn chế phương tiện cá nhân. Chưa hết, lần lượt Hà Nội và TP.HCM liên tiếp đề xuất tăng phí sử dụng vỉa hè, lòng đường làm nơi đỗ xe. Trong khi những nơi được quy hoạch làm bãi đỗ lại bị biến thành các dự án cao ốc.

Đề nghị đăng ký xe chính chủ cũng đã có một quãng thời gian khiến người sử dụng xe máy, ôtô náo loạn. Mới nhất, từ đầu năm 2013, phí sử dụng đường bộ sẽ được áp dụng. Đây ũng là ví dụ cho thấy xe máy không phải là cái mà cơ quan lập chính sách nhắm đến vì ngay từ đầu, Bộ GTVT dự tính nhiều lắm cũng chỉ thu phí được 50% xe máy đã đăng ký, đồng thời sẵn sàng hoãn thu phí xe máy lại nhiều tháng. Những quyết định không vì thị trường đã mang lại hậu quả lập tức: 8 tháng đầu năm, ước tính Hà Nội thất thu 800 tỷ đồng chỉ vì lượng đăng ký ôtô giảm do phí trước bạ tăng. Vì thế, mới đây Chính phủ đã phải dự tính giảm phí trước bạn trở lại mức 10% trước đây, dẫu như thế vẫn còn là cao.

Đua nhau tổ chức đua xe địa hình

Từ những cuộc chơi của một số thành viên diễn đàn, cuộc thi vô-lăng vàng đã trở thành một cuộc đua xe địa hình lớn nhất với các giải đua VOC từ 2010 tới nay. Đây có thể coi là giải thi kỹ năng lái xe địa hình (offroad) đầu tiên được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cấp phép tổ chức. Nhưng từ đó đến nay đã có thêm nhiều giải khác, và ngay trong năm 2012 đã có thêm các giải: Halong Challenge, Saigon Adventure Trophy và Thử thách đồi cát Phan Thiết, giải đấu tổ chức vào tháng cuối cùng của năm. Ngoài ra, còn có một giải dành cho mô-tô mang tên Giải đua xe mô-tô địa hình mở rộng 2013, tổ chức ngày 23/12.

Năm 2012 còn là lần thứ hai có đội Việt Nam dự giải đua Rain Forest Challenge (RFC) 2012 tại Malaysia, và đã giành vị trí thứ sáu trên 25 đội, đồng thời đoạt giải nhất hạng thi cơ bản.

So với các giải đua tốc độ, việc tổ chức các giải đua địa hình có lợi là chi phí rẻ hơn nhiều, không phải làm đường sá do có sẵn địa hình rừng núi. Sự phát triển của các cuộc đua sẽ có ảnh hưởng ngược trở lại với thị trường ôtô và phụ kiện, đồng thời là một thú vui lành mạnh nên được ủng hộ.

Tháng 3, nhà nhập khẩu Kylin, vốn đang phân phối xe Đài Loan là Tobe M car, cho biết sẽ cung cấp thêm sản phẩm của công ty Haima. Tháng 4, đến lượt Greely Automobile, một trong những nhà sản xuất ôtô nội địa lớn nhất Trung Quốc, tuyên bố bắt đầu bán xe ở Việt Nam. Tháng 11, nhà phân phối xe MG trưng bày 2 mẫu xe đầu tiên ở thị trường trong nước là hatchback 5 cửa MG5 và chiếc sedan MG350 nhưng không cho biết giá. Tháng 12, Changan Automobile cho biết sắp bán nhiều mẫu xe ở Việt Nam, gồm SUV cỡ nhỏ, sedan hạng C và xe đa dụng (MPV).

Trước đó, ở thị trường trong nước đã có xe của các thương hiệu Lifan, BYD, Chery, và Hafei, gồm cả xe phân phối nguyên chiếc lẫn lắp ráp. Với cả chục thương hiệu như thế nhưng đến nay người tiêu dùng vẫn tỏ ra thờ ơ với các sản phẩm ôtô của Trung Quốc.

Xe Trung Quốc âm thầm vào Việt Nam

Nguyên nhân được cho là giá cũng chưa ở mức rẻ lắm, trong khi chất lượng thì quá kém và thương hiệu không được lòng người dùng.

Tuy nhiên, không thể không để tâm đến các hãng xe này vì theo thống kê 9 tháng đầu năm, lượng ôtô nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 3.198 xe, chỉ thua Hàn Quốc (7.817 xe) và Thái Lan (3.765 xe). Hơn nữa, xét về giá trị, kim ngạch nhập khẩu xe Trung Quốc dẫn đầu và đạt 119,8 triệu USD. Cho đến nay, các loại xe nhập khẩu này chủ yếu là xe tải, tải nặng và xe chuyên dụng. Do chất lượng thấp hơn xe cùng loại từ Hàn hay Nhật, hậu quả là sẽ tác động xấu tới cả môi trường, cơ sở hạ tầng, làm tăng tai nạn giao thông. Nhưng nếu xe du lịch Trung Quốc có thể mở rộng thị phần sẽ khiến các thương hiệu lớn, đang lắp ráp và phân phối với số lượng không nhiều ở Việt Nam, gặp sự khó khăn.

Công bố nguyên nhân xe cháy, không ai chịu trách nhiệm

Tháng 4, đại diện của 4 Bộ, gồm Công an, Khoa học & Công nghệ, Công thương và Giao thông vận tải, công bố nhiều nguyên nhân cháy xe, nhưng không có vụ nào do xăng dầu bẩn, dù số vụ được làm rõ chỉ chiếm một phần nhỏ. Tháng 6, Bộ Công thương cho biết việc sử dụng xăng dầu không đạt chuẩn có thể gây cháy, nổ xe.

Tháng 11, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN) công bố trong các nguyên nhân gây cháy xe có tình trạng lạm dụng pha chế phụ gia tăng RON đối với xăng, trộn diesel tốt với diesel có lưu huỳnh cao.

Cách đây 8 năm, trong bài viets RON95 bao giờ có?  của PGS Nguyễn Đức Phú (ĐH Bách Khoa Hà Nội), cảnh báo nguy cơ cháy nổ xe cơ giới do không dùng đúng loại xăng có trị số ốc-tan phù hợp, tóm lại là xăng bẩn, đều sẽ gây cháy. Thế nhưng phải mất gần một năm, dưới nỗ lực của hàng loạt bộ nghành và nhiều nhà khoa học, nguyên nhân hiển nhiên này mới được kết luận.

Năm qua cũng là thời điểm phát hiện hàng loạt vụ pha chế xăng dầu rởm, hàng loạt vụ buôn lậu xăng. Với tình trạng quản lý như thế, chuyện xăng dầu bẩn tràn lan là dễ hiểu. Trả lời PV, PGS Phú khẳng định vấn đề cháy xe do xăng không đạt chất lượng đến giờ vẫn đúng. Bằng chứng là các vụ cháy xe đã bùng phát trở lại trong tháng 11 và 12 vừa qua. Thậm chí đến cả cứu hỏa, xe cảnh sát cũng bị bốc cháy.

Chừng nào chưa tìm ra người chịu trách nhiệm, chưa tìm ra nhóm lợi ích đứng đằng sau tình trạng xăng dầu bẩn tràn lan, chừng đó xe còn cháy.